?АЗА?СТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫ? БІЛІМ МИНСИТРЛІГІ

«ЖІБЕК ЖОЛЫ» МЕКТЕП-ЛИЦЕІ

Информатика

Физика, математика, информатика кафедрасы

Та?ырыбы::

«?АШЫ?ТАН О?ЫТУ»

Дайында?ан: информатика пініні? м??алімі

ЖА?АЕВ. М.

Шу ?аласы - 2007

 Мазм?ны:

Кіріспе……………………………………...…………………….……..3

?ашы?тан о?ытуды не деп т?сінеміз?.................................………4

?ашы?тан о?ыту ........................……………………………………6

?ашы?тан о?ыту ........................……………………………………7

?ашы?тан о?ыту .............................………………………………...8

?ашы?тан о?ыту арты?шылы?ы .................………………………10

?ашы?тан о?ыту формасын ?йымдастыру проблемаларыны?

негіздері …………………..……………………………………11

?орытынды .……………………………………………………………11

?дебиеттері ...........……………………………………………………..12

Кіріспе:

Стратегиялы? проблемалар ж?ніндегі мамандар ?ашы?тан о?ыту формасын 21 ?асырды? білім беру ж?йесі деп атап ж?р. Б?л к?ні о?ан ?лкен м?н беріліп отыр. Б?рын технологиялар?а ба?ыттал?ан ?о?амды? прогресті? н?тижелеріні? б?гінде а?апаратты? айма?та орталы?тандырылып жат?аны ?ашы?тан о?ытуды? ма?ыздылы?ын арыттырды. Информатика д?уірі басталды. Оны? ?азіргі мезгілдегі даму кезе?ін телекоммуникациялы? деп сипаттау?а болады. Б?л а?парат пен білімні? ?атынас айма?ы. К?сіби білім тез ескіретіндіктен оны т?ра?тыт?рде жетілдіріп отыру керек. ?ашы?тан о?ыту формасы б?гінде, уа?ыт ж?не ке?істік белдеулерінен т?уелсіз, к?пшілікті? ?з бетінше ?здіксіз жалпы білім алу ж?йесін, ?зара а?парат алмасуын ?алыптастырады ж?не ж?зеге асырады. Одан бас?а, ?ашы?тан о?ыту ж?йесі ?леуметтік жа?дайына (о?ушы?а, студентке, азматтар мен ?скерилерге, ж?мыссыздар?а ...) ?арамастан ж?не еліміз бен шет елді? кез-келген ауданында т?рса да адамны? білім ж?не а?парат алу ???ы?ын ?амтамасыз етеді. Ел азаматыны? білім алу ???ы?ын ?амтамасыз етуде ж?не ?о?ам ?ажеттілігін ?теуде, тек осы ж?йе мейлінше тиімді ?рі икемді. Жо?арыда айтыл?ан факторлар?а с?йеніп айт?анда, мамандарды дайындау мен олдарды? жо?ары квалификациялы? де?гейін ?стап т?руда ?ашы?тан о?ыту 21 ?асырда?ы е? ?серлі ж?йе болып табылады.

Зерттелетін проблеманы? м?нісі мынада:

1. ?ашы?тан о?ытуды? нормативтік-???ы?ты? негіздері ?абылданба?ан ж?не жасалма?ан;

2. ?ашы?тан о?ыту терминін кез-келген білім беру формасына (к?ндізгі о?удан бас?а) «тіркей» салу ?деті бар;

3. б?л ??ымны? педагогикалы? мазм?ны ешкімді тол?андырмайды, істі? комерциялы? жа?ы басты орында;

Осы себептен ?ашы?тан о?ыту?а д?л ан?ытама беріп, оны? теориялы? жа?тарын ?рт?рлі де?гейлерден ?арастыру керек.

Со??ы кездері педагогикалы? ?дебиеттерде ?ашы?тан о?туды? педагогикалы? проблемаларына к?п назар аударылып ж?р. ?олданыста?ы ал?аш?ы к?здерді? сипаттауларында ?ылыми к?з?арас (терминологияны пайдалану, оны ашып к?рсету, баст ж?йттерді шы?ару ж?не негіздеу, айтып жеткізуді? ой?а ?онымдылы?ы) бай?алады, біра?, ?р жылдарда?ы авторларды? е?бектерінде кейбір с?ра?тар бойынша айырмашылы?тар бай?алады.

?ашы?тан о?ытуды не деп т?сінеміз?

Т?рлі статияларды салыстыра отырып, ?ашы?тан о?ыту - б?л ?деттегі к?ндіз немесе сырттай о?удан к?п айырмашылы?ы мен арты?шылы?ы бар о?ытуды? жа?а, арнайы формасы. Ол о?ушы мен м??алімні?, о?ушыларды? ?зара ?арым-?атынынасыны? ?згеше формасын, ?згеше о?у ??ралы мен ?дістемені, о?ытуды? ?йымдастыру ?згеше т?рін ?ыснады. Сонымен ?атар оны? ??рамы кез-келген о?ыту формасында, кез-келген о?ыту ж?йесінде бар компоненттерден; о?ытуды? барлы? т?рінде, ?леуметтік ?ажеттілікті ?тейтін ма?саттардан; о?у орныны? т?ріне ?арай ?олданыста?ы программаларды ?амтиытын мазм?ннан; ?дістемелерден, ?йымдастыру формасынан, о?у ??ралдарынан т?рады.

?ашы?тан о?ыту формасыны? со??ы ?ш компоненті ?олданыста?ы технолгиялы? негіздерге (мысалы, тек компьютерлік телекоммуникация?а, баспа ??ралымен, компакт-дискімен, кейс-технологиямен жабыды?тал?ан компьютерлік телекоммуникация?а) ?арай айры?шалан?ан.

Сырттай о?у мен ?ашы?тан о?уды шатастырмау керек. Оларды? басты айырмашылы?ы сонда, ?ашы?тан о?ытуда ж?йелі, ?рі ?серлі интерактивтік о?ыту ?амтамасыз етіледі. ?ашы?тан о?ытуды о?уды? жа?а бір формасы деп, тиісінше ?ашы?тан білім беруді (о?ыту н?тижесі сия?ты, ж?йені де, процесті? ?зін де) білім беруді? жа?а формасы деп ?арастыру керек. ?рине, оны бас?а о?у ж?йелерені? жетілдірілген т?рі деп ?арау?а болмас. ?ашы?тан о?ыту да к?ндізгі о?ытуда?ыдай мазм?н мен ма?саттар негізінде ??рылады. Біра?, материалды беру т?рі мен м??алім - о?ушы, о?ушыны? ?зара ?атынастары бас?аша болады. ?ашы?тан о?ытуды? дидактикалы? принциптері де (?ылымилы?, ж?йлеік ж?не ж?йелілік, белесенділік принциптері, дамыта о?ыту, к?рнекілік, о?ытуды? дифрененциалды?ы мен жекелей о?ыту принциптері т.с.с) к?ндізгі о?уыда?ыдай. Біра?, Интернетті? а?паратты? ортасыны? ж?не оны? ?ызметіні? м?мкідіктеріне байланысты, ?ашы?тан білім беруді ж?зеге асыру ерекше болады. Осылайша, бір жа?ынан ?ашы?тан о?ытуды жалпы білім беру арасында (?здіксіз білім беру ж?йесінде), оны? кейбір жа?тарыны? ерекшеліктерін ескере отырып ?арастыру керек. Бас?аша жа?ынан, ?ашы?тан о?уды ж?йе ж?не процесс ретінде айыра білу керек. ?ашы?тан о?ыту - процесс. ?ашы?тан о?у - ж?йе.

Таким образом, с одной стороны, дистанционное обуче-ние следует рассматривать в общей систе-ме образования (непременно в системе непрерывного образования), предполагая при этом преемственность отдельных ее звеньев. С другой, дистанционное обуче-ние необходимо различать как систему и как процесс. Бас?а да о?ыту формалары сия?ты, ?ашы?тан о?ыту да педагогикалы? жобалауды? кезе?дерін, оны? мазм?нды? ж?не педагогикалы? ??рамын (педагогикалы? технология жоспарында?ы ?дістеме, о?ыту формаларын) теориялы? т?р?ыда ма?аналы етуді ?сынады. Б?дан шы?атыны, педагогикалы? жобалау кезе?іні? міндеттері мыналар: электронды? курстар, электронды? о?улы?тар, о?у ??ралдарыны? кешендірін ??растыру, желіде о?ыту процесін ?йымдастыруды? педагогикалы? технологиясын жасау.

?ылыми ж?мыс авторлары ?ашы?тан о?у?а т?н бір?атар сипаттамаларды б?ліп к?рсетеді. ?ашы?тан о?ыту курсы о?ушы ?рекетіні? тияна?ты ж?не д?л жоспарлануын, ?ймыдастырылуын, о?ыту ма?саты мен міндетіні? ай?ын ?ойылуын, о?ушы мен о?ытушыны? арасында?ы интерактивтілікті ?амтамасыз ететін ?ажетті о?у материалдарыны? жеткізілуін, о?ушы мен о?у материалы арасында кері байланыс болуын талап етеді, топты? о?ыту?а жа?адай жасайды. ?серлі кері байланысты? болуы о?ушыны? білмісіздіктен білімділікке ?арай ?оз?алысыны? д?рысты?ы туралы а?парат алып отыру?а м?мкіндік береді. Мотивация да кез-келген ?ашты?атан о?ыту крусыны? ма?ызды бір б?лігі. Оны? к?термелеу ?шін ?рт?рлі ?дістер мен ??ралдарды ?олдану ма?ызды. ?ашы?тан о?ыту курстарын ?йымдастры?анда ?осал?ы компоненттерді (инвариантты) де ?арастыру керек.

?ашы?тан о?ыту ма?саттары.

?ылыми ж?мыс авторлары ?аща?тан о?ытуды? мынандай ма?саттарын б?ліп к?рсетеді:

1. кадарларды к?сіби дайындау ж?не ?айта даярлау;

2. белгілі маманды? бойынша педагогикалы? кадрларды? квалификациясын к?теру;

3. кебйір жеке о?у п?ндерінен о?ушыларды экстерн-емтихан тапсыру?а дайындау;

4. белгілі профил бойынша о?ушыны жо?ары о?у?а т?суге дайындау;

5. мектеп немесе мектептен тыс курс ба?дарламысыны? б?лімін, кейбір жеке п?ндер мен та?ырыптарды тере?дете о?ыту;

6. мектепте кейбір жеке п?ндер бойынша о?ушы біліміндегі, білігіндегі, да?дысында?ы жетіспеушіліктерді жою;

7. т?рлі себептермен мектепке м?лдем немесе белгілі бір уа?ыт аралы?ында келе алмайтын о?ушы?а мектепті? базалы? курсты о?ыту;

8. ?ызы?ушылы?ы бойынша ?осымша білім алу.

?ашы?тан о?ыту т?рлері.

Орындал?ан талданымдар негізінде ?ащы?тан о?ытуды? ке? тара?ан т?рлері мыналар?а негізделген:

1. инетрактивтік теледидар;

2. компьютерлік телекоммуникациялы? желі (айма?ты?, ?аламды?), ?олданыста?ы конфигурацияны? (м?тіндік файлдар, мультмедиялы? технология, видеокконференция, телек?пір, онлайын-саба?...) ?рт?рлі дидактикалы? м?мкіндіктеріне ?арай;

3. Интернет желісі мен компакт-диск бірлігі технологиясы.

Интерактивті теледидар ар?ылы ж?ргізілетін о?ытуды? арты?шылы?ы, онда?ы о?ытушыдан ?рт?рлі ?ашы?ты?та?ы аудиториямен тіклей бейнелік жанасу м?мкіндігінде. Оны? кемшілігі сонда, осылай о?ыт?анда к?дімгі саба?па, ?лде ?азіргі заман?ы педагогикалы? технология ?олданыл?ан ба, о?ан ?арамастан саба?ты? тиражы к?бейтіле береді. М??алімдер мен о?ушылар жа?а білім игеруді?, ?зне ?ажет ?дстерді?, жа?а а?паратты? технологияыны?, ку?гері немесе ?атысушысы боларда, дискуссия?а ?атысарда, тамаша бір ?дістеме немесе лабораториялы? ж?мыс к?рерде осы интерактивтік теледидарды? пайдасы зор. ?ашы?тан о?ытуды? осы формасы интерактивті ж?не мамандар дайындау мен квалификациясын к?теруде болаша?ы зор. Біра?, ?азіргі мезетте б?л ?те ?ымбат технология болып отыр.

?ашы?тан о?ытуды ?йымдастыруды? келесі т?сілі компьютерлік телекоммуникацияны электронды? почта, телеконференция, айма?ты? мен Интернет желісіні? а?паратты? ?орлары т?ртібінде пайдалануды ?сынады. Б?л ?ашы?тан о?ытуды? ке? тара?ан ж?не арзан т?рі. Оны ?йымдастыруда телекоммуникациялы? технологияны? жа?а ??ралдарын ?олдану ?арастырыл?ан.

?шінші т?сілде базалы? электронды? о?улы? ретінде кмопакт-дискілерді пайдалану ?сынылады. Ол ЖОО-ры мен мектепте білім беруге ж?не мамандарды? білімін к?теруге арнал?ан зор дидактикалы? м?мкіншіліктерге ие. Компакт-дискілерді? арты?шылы?ы мынады;

- инетрактивтік;

- мультмедиялы?;

- а?паратты? ?лкен к?лемін ?амтиды ж?не осыны? есебінен ?ашы?тан о?ытуды елеулі т?рде о?тайландырады.

 ?ашы?тан о?ыту моделдері.

Авторлар ?з е?бектерінде, ?ашы?тан о?ытуды? ?азіргі мезетте бар ашы? желісінде ?ордалан?ан келесі моделдерді ?арастырады:

Бірінші модель - экстарнат т?рінде о?ыту. ?андайда бір себеппен к?ндізгі о?у орнында о?и алмайтын о?ушылар мен студенттерге арнал?ан, мектепті? ж?не ЖОО-ны? (емтиханды?) талабына ы??айластырыл?ан о?ыту.

Екінші модель - бір университет базасында о?ыту. Т?ра?ты т?рде о?ытылмайтын, о?у орынан ?ашы?та орналс?ан, сырттай (ашы? форма) немесе ?ашы?тан о?ытатын, я?ни компьютерлік телекоммуникациялы мен а?паратты? технологияны ?амыты?ан, студенттерге арнал?ан б?тіндей о?у ж?йесі. М?ндай ба?дарламалар ?рт?рлі білім аттестаттарын алу ?шін пайдаланылады.

?шінші модель - бірнеше о?у орындарыны? бірігіп ж?мыс істеуіне негізделген о?ыту. Жетекші п?ндерді (елді? немесе шет елді? кез-келеген аума?ында) о?ытуда бірнеше о?у орныны?, сырттай ?ашы?тан о?ытуды? ба?адарламасын бірігіп дайындауына негізделген. ?ашы?тан о?ытуды? ба?дарламасын дайында?анда осылай бірігіп ?ызмет ету, оны? сапасын арттырады ж?не біршама арзандатады. Ба?дарламаны? келешек ма?саты - достас елдерді? кез-келген азаматына, ?з елінен немесе ?йінен алыс?а ?замай а?, осы елдердегі колледждер мен университеттер базасында кез-келген білім алуына м?мкіндік беру.

Т?ртінші модель - Студеттер мен о?ышулар ?р ба?ытта білім алатын, ашы? немесе ?ашы?тан о?ыту?а арнайы ??рыл?ан, т?уелсіз білім беру мекемесі. Олар мультимедиялы? курстар жасау?а маманданады. О?у а?ысы студенттер ж?мыс істейтін ?ймдар мен фирмалар ар?ылы т?ленеді. Осындай е? ірі мекеме Лондонда?ы Ашы? университет болып табылады. Оны? базасы негізінде со??ы жылдары ?лыбританияны? ?ана емес Достасты? елдеріні? де к?птеген студенттері ?ашы?тан о?ытылып жатыр.

Бесінші модель - т?уелсіз о?ыту ж?йесімен о?ыту. Б??ан ??сас ж?йелерде о?ыту толы?ымен теледидарда?ы бейнежазу немесе райдиоба?дарлама, сонымен ?атар баспа ??ралдары ар?ылы ж?ргізіледі. ?ащы?тан о?ытуды? б?ндай т?ріні? мысалына америка - самоан тележобасын жат?ызу?а болады.

Мультимедиялы? ба?дарлама негізіндегі ?алыпты тыс, интерактивті ?ашы?тан о?ыту. М?ндай ба?дарламалар, ?з уа?ытысында т?рлі себептермен мектепте о?удын ая?тай алмай ?ал?ан ?лкендерге арнал?ан. Б?л жобалар арнаулы білім беру ба?дарламаласыны? кірктірілген (мысалы, Колумбияда бар) б?лігі, немесе белгілі бір білім беру ма?сатына икемделген (мысалы, ?аза?станда?ы Халы?ты компьютерлік сауаттылы??а о?ыту, Британияны? халы? а?арту ба?дарламасы) болуы, немесе денсаулы?ты? профилактикалы? ба?дарламасы (мысалы СПИТтен са?тау ба?дарламасы) болуы, даушы елдерге арнал?ан ба?дарлама болуы м?мкін.

?ашы?тан о?ыту арты?шылы?тары.

Зерттеушілерді? айтуынша, ?ашы?тан о?ытуды? дусыз арты?шылы?тары мыналар:

1. білім беру ?ызметіні? арзанды?ына ?арамай, кешкі немесе сырттай о?у т?ріне ?ара?анда ?лде?айда жо?ары к?сіби дайынды? ;

2. о?у мерзімін ?ыс?арту;

3. ?аза?стан мен шет ел ЖОО-нда ?атар о?у м?мкіндігі;

4. Студентті? ЖОО-ны? географиялы? орнына т?уелсіздігі.

О?у курстарыны? сапсы мен ??рылымы ?ашы?тан о?ыту мен д?ст?рлі о?ытуда бірдей немесе кйбір жа?дайларда ?ашы?тан о?ыту сапасы жо?ары бол?анын т?жрибелер д?лелдеп отыр. Д?ст?рлі о?ыту орталарына ?ара?анда жа?а электронды? технология о?ушыны о?у процесіне белсенді ?атыстырып ?ана ?оймайды, сонымен ?атар осы процесті бас?ару?а р??сат етеді. Дыбысты?, ?иымлыды?, образды? ж?не м?тінні? интеграциясы жа?а, м?мкіндіктері мол, ?деттен тыс о?у ортасын ?алыптастырады, оны? дамыу барысында о?у процесіне ?атысатын о?ушы саны да арта береді. ?ашы?тан о?ыту ж?йесінде ?оданылатын ба?дарламалер мен а?паратты жеткізу ж?йесінгі? инетрактивтік м?мкіндіктері, к?птеген д?ст?рлі о?у орталарында м?мкін болмайтын кері байланыс орнататы ж?не икемдеп отырады, т?ра?ты к?мек пен с??батты ?амтамасыз етеді. ?азіргі заман?ы компьютерлік телекоммуникация білім ж?не т?рлі о?улы? а?парат беруде, д?ст?рлі о?у ??раладрымен бірдей, ал кейде одан да ?серлі.

?ашы?тан о?ыту формасыны? негізгі проблемалары.

?ашы?тан о?ытуды? ?серлі болуы о?ушылармен бірге Интернетпен ж?мыс істейтін м??алімге тіклей байланысты. Б?л м??алім; ?азіргі заман?ы а?паратты? ж?не педаогикалы? технологияны ме?герген, о?ушылармен бірге желідегі жа?а о?у-танымды? ортада ж?мыс істеуге писхологиялы? т?р?ыдан дайын бесаспап ?стаз болуы керек. ?кіншік ек?ара йбізді? елімізде осы?ан ??сас мамандар дайындау ж?зеге асырылмай отыр. Бас?а проблема - желідегі студенті а?паратпен ?аматамасыз ететін инфраструктура. О?у материалыны? ??рылымы мен кешені ?андай болу керек деген с?ра? ?лі ашы? т?р. Б?лармен ?атар ?ашы?тан о?ыту курсына жіберу туралы с?ра? та бар. «?ашы?та?ы» о?ушыларды? білмін ба?алау мен оны ?йымдастыру да шешілмеген с?ра? к?йінде ?алып отыр. Оны шешу ?шін о?ушыларды? білімін ба?алайтын норамитвтік-???ы?ты? база жасау керек.

?орытынды:

?ашы?тан о?ыту формасы туралы айт?анда, ??рамына; барынша м?мкін болатын а?паратты? электронды? к?здері (желілікті ?оса ала?анда): виртаулды кітапханалар, деректер базасы, консултациялы? ?ызметтер, электронды? о?у ??раладыр, киберсыныптар, т.б. кіретін бір ы??ай а?паратты?-білім ке?істігін жасау туралы айту керек. ??іме ?ашы?тан о?ыту туралы болып отыр?анда, ол ж?йеде м??алім, о?ушы ж?не о?улы? бар деп т?сіну керек. Б?л о?ушы мен о?ытушыны? ?зара ?сері. Осыдан шы?атыны, ?ашы?тан о?ыту формасын ?йымдастыруда е? бастысы электронды? курстар, ?ашы?тан о?ытуды? диактикалы? жасалымы, педагог-?йлестірушілерді дайындау болып табылады. ?ашы?тан о?ытуды сырттай о?у??а ??сатуды? ?ажеті жо?, себеі, б?л жерде м??аліммен ж?не киберсыныпта?ы бас?а о?ушылармен т?ра?ты байланыс бар, к?ндізгі о?уды? барлы? жа?ы, о?уды? еркеше формасы ескеріле отырып ?амтыл?ан. Б?дан шы?атыны, теориялы? талдаулар, эксперименттік тексеру, жауапты ?ылыми-зерттеу ж?мыстары талап етіледі. ?кіншіке ?арай, бізді? инетернетте к?ріп ж?ргендеріміз, компакт-дисклердегі электронды? о?улы?тар педагогикалы? талаптар?а жауап бере алмайды. Осыдан барып, ?ашы?тан о?ыту курсатырын жаса?таумен ж?не оны ?рт?рлі базалы?, тере?детілген, ?осымша білім беру ма?саттарында?ы ?дістемелер ?олданумен байланысты проблемаларды шешуді? м?ні зор.

Жо?арыда келтірілген фактілер мен мысалдар, ?аза?станда ?ашы?тан о?ыту ж?йесін ??руды ж?не оны айма?тарда ке?ету ?ажеттігін к?рсетеді. Б?л квалификациясы жо?ары, интеллектуалды? сапасы к?шті, к?сіби де?гейі дамы?ан, халы?аралы? де?гейдегі конкуренция?а т?зімді ?о?ам ??ру?а зор к?мегін тиігзеді.

?дебиеттер тізімі:

Околесов О. П. Системный подход к построению электронного курса для дистанционного обучения // Педагогика. -1999. -№ 6. -С. 50-56.

Полат Е. С. Петров А.Е. Дистанционное обучение: каким ему быть? // Педагогика. - 1999. -№7. -С. 29-34.

Пидкасистый П.И. Тыщенко О.Б. Компьютерные технологии в системе дистанционного обучения // Педагогика. -2000. -№5. -С. 7-12.

Сайттар: www.e-gov.kz www.albest.ru, www.tor.kz