Нацыянальна-вызваленчыя руху як суб'екты міжнароднага публічнага права

Размещено на http://www.allbest.ru/

Курсавая праца

Тэма: Нацыянальна-вызваленчыя руху як суб'екты міжнароднага публічнага права

ЗМЕСТ

Увядзенне

1. Прынцып самавызначэння як прававая аснова міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў

1.1 Гістарычны працэс фарміравання прынцыпу самавызначэння народаў

1.2 Сутнасць прынцыпу самавызначэння народаў

2. Паняцце міжнародна-прававыя прыкметы нацыянальна-вызвольнага руху

2.1 Суадносіны паняццяў "народы і нацыі, якія змагаюцца за незалежнасць" і "нацыянальна-вызваленчыя руху". Тэрміналагічныя праблемы і дыскусіі

2.2 Міжнародна-прававыя прыкметы нацыянальна-вызвольнага руху

3. Набыццё і рэалізацыя правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў. Формы нацыянальна-вызваленчых рухаў

3.1 Асаблівасці набыцця правасуб'ектнасці залежнасці ад формы дзейнасці нацыянальна-вызвольнага руху

3.2 Паўстанцы як форма нацыянальна-вызвольнага руху

3.3 Прэцэдэнты набыцця і рэалізацыі нацыянальна-вызваленчым рухам правасуб'ектнасці

Высновы

Спіс літаратуры

УВЯДЗЕННЕ

Актуальнасць тэмы даследавання

Практыка ажыццяўлення народамі права на самавызначэнне, заснаваная ў XVI стагоддзі еўрапейскімі народамі і народам Злучаных Штатаў Амерыкі ў ходзе буржуазных рэвалюцый, запазычаная ў ходзе грамадскіх зрухаў у пазнейшых перыядах іншымі каланіяльнымі народамі і актыўна ўвасабляецца ў жыццё, пачынаючы з сярэдзіны мінулага стагоддзя і да цяперашняга, у выніку шматразовага прымянення дайшла да нас не як сукупнасць асобных прэцэдэнтаў, а як адносна інстытуцыяналізавана сістэма нормаў і прынцыпаў, замацаваных на ўзроўні шматбаковых міжнародных дагавораў і нормаў нацыянальнага заканадаўства. Замацаваны ў Статуце ААН як палітычны, а ў далейшым кадыфікаваны ў рэзалюцыях Генеральнай Асамблеі ААН як прынцып міжнароднага права універсальнага характару прынцып самавызначэння народаў фактычна даў недвухсэнсоўны прававое падстава народам і нацыям, якія змагаюцца за незалежнасць, а таксама легітымным (г.зн. такім, якія прадстаўляюць народы і нацыі, якія змагаюцца за незалежнасць) нацыянальна-вызваленчым рухам змагацца для сябе палітычны суверэнітэт і ствараць сваю асобную дзяржаву шляхам мірных палітычных, культурных або адчыненых узброеных супрацьстаянняў супраць дзяржаў, якія узурпуе ўладу асобнага народа ці нацыі, згуртавана выказвае жаданне самастойна арганізоўваць сваю публічную ўладу і вызначаць уласны палітычны курс. Разам з тым, з гэтай нормай звязаны цэлы шэраг праблем. Напрыклад, якім чынам адрозніць нацыянальна-вызваленчы аб'яднання звычайнага сепаратысцкага руху? Як вырашыць праблему калізіі прынцыпу права на самавызначэнне і непадзельнасці і недатыкальнасці тэрыторыі? На гэтыя пытанні сёння няма адназначнага адказу, паколькі на практыцы кожная дзяржава прызнае прынцып права на самавызначэнне толькі тады, калі гэта тычыцца яе самой. У адваротным выпадку яна шукае механізмы, каб абараніць сябе. Таму, абвясціўшы гэты асноватворны прынцып, дзяржавы, на нашу думку, свядома дапусцілі існаванне калізіі на ўзроўні двух прынцыпаў, не канкрэтызавалі саму прававую норму і не прапісалі нарматыўна механізм ажыццяўлення гэтага прынцыпу. Адпаведна, тлумачэнне гэтага прынцыпу і механізм яго ажыццяўлення існуе толькі на ўзроўні прававой дактрыны, дзе кожная прававая школа прапануе свой выхад з гэтай сітуацыі, што прыводзіць да яшчэ вялікім супярэчнасцям. Напрыклад, у сітуацыі паміж Ізраілем і Палестынай, дзе першая краіна прытрымлівалася заходняй дактрыны дазволу канфлікту, а Палестына - пазіцыі савецкіх навукоўцаў - канфлікт паміж імі быў асуджаны на яшчэ большае абвастрэнне. Таму гэтая праблема з'яўляецца комплекснай і патрабуе публічнага абмеркавання і ўсебаковага даследавання.

Асноўныя задачы курсавой працы

Інстытут правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў дастаткова коллизионным, і гэтая коллизионность выцякае з супярэчнасці на ўзроўні асобных нормаў права, а таксама на ўзроўні прававой дактрыны, паколькі розныя міжнародна-прававыя школы па-рознаму тлумачаць асобныя нормы гэтага інстытута. Нормы інстытута міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў з'яўляюцца коллизионными не праз нізкі ўзровень юрыдычнай тэхнікі або адносна кароткі перыяд існавання інстытута, паколькі працэс свайго станаўлення ён пачаў больш за чатыры стагоддзі таму, яго фарміраванне было доўгім і ў той жа час досыць дынамічным, багатым прэцэдэнты. Даследаванню гэтага інстытута надавалі ўвагу навукоўцы з сусветным імем, такія як Я. Броунли, Г. Кельзен, Дж. Фавсет, Л. В. Сперанскага, Д. Б. Левін, Айман Абу-Эль-Хадж Абдэль Бары. Больш верагоднай прычынай з'яўляецца адсутнасць палітычнай волі дзяржаў канкрэтна і адназначна ўрэгуляваць парадак прадастаўлення правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчым рухам. Таму задачай курсавой працы мы бачым раскрыццё ўтрымання правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў шляхам аналізу пазіцый асобных прававых школ і асобных вучоных, з выкарыстаннем існуючага прэцэдэнтнага права. Таксама мэтай гэтай працы з'яўляецца даследаванне магчымых шляхоў пераадолення прававых калізій, звязаных з набыццём рэалізацыяй нацыянальна-вызваленчым рухамі міжнароднай правасуб'ектнасці.

Агляд існуючых даследаванняў на тэму міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў

Існуе досыць вялікая колькасць даследаванняў, якія тычацца міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў і непасрэдна права на самавызначэнне народаў. Але гэтыя пытанні, асабліва на працягу апошніх трыццаці гадоў даследаваліся перш за прадстаўнікамі заходняй навукі міжнароднага права, такімі як Я. Броунли, Я. Кастанеда, Дж. Фавсет, Ж. Тускам, Н. Фейнберг, Л. Гудрич, Я. Хамбро, А. Шимонс, Г. Кельзен , Б. Боветт, Л. Эванс. Літаратура краін Усходняй Еўропы, краін СНД прадстаўлена пераважна працамі вучоных савецкага перыяду: В. Любамудраў, Л. В. Сперанскага, Д. Б. Левін і іншыя. У сувязі з канфліктам на Блізкім Усходзе шмат нядаўніх даследаванняў мясцовых навукоўцаў прысвечаныя гэтай праблематыцы, якія маюць вялікую тэарэтычную каштоўнасць і ў прыватнасці да рэалізацыі прынцыпу мірнага ўрэгулявання спрэчак у дзейнасці Лігі Арабскіх Дзяржаў, вызначэннем прававога статусу насельніцтва Палестыны ва ўмовах "акупацыі, працягваецца" , аналізам міжнародных формаў супрацоўніцтва Арганізацыі Вызвалення Палестыны з міжнароднымі арганізацыямі, асвятленне прававых механізмаў ўрэгулявання араба-ізраільскага канфлікту.

У працэсе даследавання выкарыстаны перш за ўсё такія агульнанавуковыя метады як сістэмны, гістарычны пры вывучэнні адпаведнасці сукупнасці нормаў інстытута правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў, этапаў яго станаўлення; прыватна-навуковыя метады, такія як метад тлумачэння пры даследаванні асобных юрыдычных паняццяў, параўнальна-прававой, філалагічны метад, асабліва падчас даследаванні і суадносіны такіх паняццяў як "нацыя" і "народ", вызначэнне тэрміна "права народа на самавызначэнне".

1. Прынцып самавызначэння як прававая аснова міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў

1.1 Гістарычны працэс фарміравання прынцыпу самавызначэння народаў

На думку Я. Броунли, у аснове фарміравання дзяржавы, які знаходзіцца ў працэсе станаўлення, ляжаць прынцыпы самавызначэння народа і пераемнасці палітычнага адукацыі. Зрэшты, калі прынцып самавызначэння народаў непасрэдна вызначае правасуб'ектнасць народа на ўсіх этапах барацьбы за незалежнасць, прынцып пераемнасці палітычнага адукацыі прымяняецца на завяршальным этапе, калі пасля набыцця народам асноўных прыкмет дзяржавы ўзнікае праблема пераемнасці. Таму гэты прынцып мы разгледзім у наступных пытаннях гэтай працы.

Прынцып самавызначэння народаў з'яўляецца адным з асноўных Приципы міжнароднага права. Яго станаўленне як асобнага прававога інстытута адбылося ў канцы XIX - пачатку ХХ стагоддзя. Фарміраванне гэтага прынцыпу адбывалася на працягу некалькіх стагоддзяў і праходзіла ў некалькі етапив1 [Бірукоў П. М. Міжнароднае права: вучэбны дапаможнік / / М., юрыст. - 1998. - С. 51].

Першы этап мы звязваем з Нідэрландскай рэвалюцыі XVI стагоддзя, якая была першай у Еўропе рэвалюцыяй, якая прывяла да стварэння незалежнай дзяржавы шляхам аддзялення паўночных правінцый Нідэрландаў ад іспанскага кароны. Прававое значэнне гэтай падзеі заключаецца ў тым, што тады сфармавалася два важных прававых прынцыпу - права народа на суверэнітэт і права народа на стварэнне незалежнай дзяржавы, якія сталі прававой асновай для дасягнення краінай незалежнасці, насталай 26 студзеня 1581 разам з прыняццем Генеральнымі Штатамі Утрехтской уніі²[Http :/ / wikipedia.org - http://en.wikipedia.org/ wiki / Union_of_Utrecht]. Упершыню ў грамадскіх адносінах народ выступіў як суб'ект улады, нанёсшы адчувальны ўдар панавання ў Еўропе феадальнай сістэмы 3 [Саід Б. А. Абуфара Права народаў на самавызначэнне і практыка яго ажыццяўлення ў сучасны перыяд: аўтарэферат дысертацыі на суісканне вучонай ступені / / К. , - 2004. - С. 7].

Другі этап звязаны з ХVII стагоддзем - Англійская рэвалюцыяй, чаму спрыялі распаўсюджванню ідэй кальвінізму ў выглядзе пуританизма. Прававое дасягненне - ідэя так званага "грамадскай дамовы", па якому кіраўнік і яго падданыя звязаны ўзаемнымі правамі і абавязкамі падтрымання пэўнага грамадскага парадку, і парушэнне гэтых правоў або невыкананне абавязкаў з боку кіраўніка можа пацягнуць за сабой спыненне гэтага дагавора Устараненне кіраўніка ад улады. У гэты перыяд назіраецца тэндэнцыя да размежаванне, з аднаго боку, правоў караля, а з другога - мае рацыю народа, што значна паўплывала на фарміраванне тэорыі натуральнага права ў плане самавызначэння народа. Кульмінацыйным момантам гэтай канцэпцыі стаў Акт абвяшчэння Англіі вольным дзяржавай ад 16 мая 1649 г., якім уводзілася рэспубліка^.

Наступны этап мы звязваем з Амерыканскай рэвалюцыяй XVIII стагоддзя, калі скліканы ў Філадэльфіі 4 ліпеня 1776 Другі кантынентальны кангрэс, прыняў Дэкларацыю аб незалежнасці Злучаных Штатаў Амерыкі, у якой абвяшчалася права амерыканскага народа ўсталёўваць такую форму праўлення, як бы адпавядала яго интересам. Гэта быў новы прававой прынцып суверэнітэту народа, які абвясціў права выбіраць як палітычную форму праўлення рэспубліку. Новым тут было тое, што, зыходзячы з прынцыпу раўнапраўя народаў, прынцып суверэнітэту народа прызнаваўся і за ўсімі іншымі народамі. Аднак гэты прынцып яшчэ не набыў прыкметы міжнародна-прававога, так рэгламентавацца унутрыдзяржаўным правам і рэалізаваўся унутрыдзяржаўным механізмамі.

Што тычыцца рэвалюцыі XVIII стагоддзя ў Францыі, то тут гэтак жа прывязваліся да дактрыне народнага суверэнітэту. Згодна з гэтай дактрыне ўрад павінен грунтавацца не на волі манарха, а на волі людзей, і людзі, не задаволеныя урадам, павінны быць у стане арганізоўвацца самастойна і па ўласных уяўленнях. Згодна з Дэкларацыі правоў чалавека і грамадзяніна 1789 абвешчаны прынцып раўнапраўя громадянина. Нараўне з гэтым Французская рэвалюцыя замацавала не толькі асноўныя правы чалавека, але і аб'яднала індывідуальныя і калектыўныя правы грамадзян, упершыню звязаўшы паміж сабой катэгорыю правоў чалавека і катэгорыю правоў народа.

Наступны крок у эвалюцыі права на самавызначэнне было зроблена ў 1848 годзе. Канцэпцыя індывідуальнага самавызначэння саступіла канцэпцыі нацыянальнасці як аб'ектыўнага права нацый на дзяржаўную незалежнасць. Гэтым самым значна паскораны развіццё прынцыпу самавызначэння, у якім права нацый на незалежнасць разумелася ўжо як аб'ектыўная неабходнасць. Правы чалавека, абвешчаныя Дэкларацыяй правоў чалавека і грамадзяніна 1789, былі трансфармаваны ў правы нацыі. Гэта перш за ўсё тычылася самавызначэнне такіх народаў як датчан, чэхаў, славакаў, венграў, славенцаў, італьянцаў, немцаў. Зрэшты, ужо тут мы прасочваем асцярожнае стаўленне дзяржаў да прынцыпу самавызначэння, асабліва, калі гэта непасрэдна тычыцца таго ці іншага дзяржавы. Еўрапейская ліберальная думка XIX стагоддзя падтрымлівала патрабаванні адных, адмаўляючы ў гэтым іншым.

Пасля Першай сусветнай вайны лабіраваць прынцып самавызначэння народаў стала выгадна. Прэзідэнт ЗША Вудра Вільсан 8 студзеня 1918 прапанаваў прыняць вядомыя "14 пунктаў", адным з якіх было пытанне аб суверэнітэце зацікаўленага ў гэтым насельніцтва. Гэты дакумент апынуўся вельмі эфектыўным і дапамог здабыць незалежнасць цэлым шэрагу краін Цэнтральнай і Усходняй Еўропы, а шырокія зямлі Асманскай імперыі былі ўключаныя ў мандатную сістэму Лігі Нацый. Акрамя таго, у дагаворах 1920-1922х гадоў вялікая ўвага надавалася абароне этнічных меншасцяў. Адным з асноўных механізмаў ажыццяўлення гэтага прынцыпу сталі плебісцыту, якія павінны пацвердзіць этнічную аснову для самавызначэння насельніцтва. Аднак гэты прынцып, нягледзячы на распаўсюджаную практыку прымянення, прымяняўся не як агульнае правіла паводзін для ўсіх, а хутчэй зыходзячы з прынцыпу мэтазгоднасці. У прыватнасці, у дваццатых гадах ніхто не прад'яўляў прэтэнзіі краінам-пераможцам Другой сусветнай вайны з нагоды самавызначэння народаў і нацый, якія знаходзіліся ў каланіяльнай залежнасці. Гэта перш за ўсё, вядома, тычылася Англіі, Францыі і ЗША, якія, лоббируя за Лігу нацый прадастаўлення суверэнітэту тэрыторыях, што да вайны ўваходзілі ў склад краін Траістага саюза, не вылучалі тэрытарыяльных прэтэнзій, якія вынікаюць з нагоды ажыццяўлення прынцыпу самавызначэння народаў, адзін аднаму . Менавіта таму, на нашу думку, нягледзячы на прапанову амерыканскага прэзідэнта, прынцып самавызначэння народаў не было ўключана ў Статут Лігі Нацый, бо ён яшчэ не стаў юрыдычна абавязвае нормай. Ужо на гэтым этапе ўзнікае праблема самавызначэння Палестыны, у той час, быўшы падмандатнай тэрыторыяй Лігі Нацый, знаходзіцца пад кіраваннем Вялікабрытаніі. Рашэнне гэтай праблемы першапачаткова ўскладняецца тым, што на тэрыторыі Палестыны жылі дзве абшчыны: арабская і габрэйская, і апошняя спрабавала пашырыцца за кошт імігрантаў з іншых краін, што сустракала супраціў з боку палестынскіх арабаў.

Нарэшце, канчатковае замацаванне прынцыпу самавызначэння народаў адбылося пасля ўключэння яго ў Статут ААН, дзе ў п. 2 арт. 1 вызначаецца абавязацельствы дзяржаў "развіваць дружалюбныя адносіны паміж нацыямі на аснове павагі прынцыпу раўнапраўя і самавызначэння народаў, а таксама прымаць іншыя адпаведныя меры для ўмацавання ўсеагульнага міру". Гэта значыць гэтым прынцыпе было прадастаўлена шырокага значэння. Сфера яго дзеяння можа ахопліваць дзяржавы, нацыі і любыя чалавечыя групы, якія могуць быць арганізаваны ў дзяржавы, або быць формай нацыі ці толькі групы. Таму прынцып раўнапраўя і самавызначэння можа прымяняцца як да народаў, так і дзяржаў. Прынцып самавызначэння народаў, уключаны ў Статут ААН, канкрэтызаваны кіраўніком XI, у якой змяшчаецца "Дэкларацыя аб несамакіруючыхся тэрыторый". Нараўне з гэтым кіраўніком XII "Міжнародная сістэма апекі" прадугледжвалася стварэнне ў рамках ААН міжнароднай сістэмы апекі, якая нагадвала мандата Лігі Нацый. 1950 Генеральная Асамблея ААН у сваёй рэзалюцыі прызнала права народаў на самавызначэнне асноўным правам чалавека. Такі падыход быў абагульнены і пацверджаны ў Дэкларацыі Генеральнай Асамблеі ААН аб прадастаўленні незалежнасці каланіяльным краінам і народам 1960 г. У ёй, у прыватнасці, адзначалася, што "падпарадкаванне народаў замежнаму прыгнёту і панавання і іх эксплуатацыя ўяўляюць сабой адмаўленьне асноўных правоў чалавека, супярэчыць Статуту ААН і перашкаджае развіццю супрацоўніцтва і ўсталяванню свету ва ўсім свеце. Важнымі міжнародна-прававымі дакументамі ў галіне правоў чалавека, якія таксама замацавалі гэты прынцып, былі Міжнародны пакт аб эканамічных, сацыяльных і культурных правах 1966 года і Міжнародны пакт аб грамадзянскіх і палітычных правах 1966 г., у п. 1 арт. 1 якіх устаноўлена, што "ўсе народы маюць права на самавызначэнне". У 1970 годзе Генеральная Асамблея ААН прыняла Дэкларацыю аб прынцыпах міжнароднага права, якія тычацца дружалюбных адносін і супрацоўніцтва паміж дзяржавамі ў адпаведнасці са Статутам ААН, якая з'яўляецца кодификационных актам сямі такіх прынцыпаў, у тым ліку прынцып раўнапраўя і самавызначэння народаў. Тым самым гэты прынцып быў аднесены да асноватворных прынцыпаў міжнароднага права, на якіх будуецца і падтрымліваецца сучасны міжнародны правапарадак.

Такім чынам, у XX стагоддзі можна вылучыць 2 асноўныя этапы развіцця гэтага прынцыпу: першы, які праходзіў пасля Першай сусветнай вайны і другі, пасля Другой сусветнай вайны

1.2 Сутнасць прынцыпу самавызначэння народаў

Міжнародна-прававой прынцып "права на самавызначэнне народаў", калі тлумачыць яго, ужываючы філалагічны метад, які складаецца з трох асобных тэрмінаў: "права", "народ" і ўласна "самавызначэнне".

"Права" ўжываецца тут у суб'ектыўным сэнсе - гэта значыць, як "мера дапушчальнага паводзін суб'екта права, забяспечваецца прававымі нормамі".

На думку многіх заходніх навукоўцаў гэтая норма, замацаваная ў Дэкларацыі аб прынцыпах міжнароднага права, дазваляе размежаваць нацыянальна-вызваленчыя руху звычайных сепаратысцкіх аб'яднанняў. Зрэшты, пры прымяненні гэтых нормаў ўзнікаюць пэўныя цяжкасці. Сапраўды, прыведзеная вышэй норма паказвае, што права на самавызначэнне не распаўсюджваецца на сепаратысцкія руху, г.зн. руху, якія вядуць да расчлянення, парушэнне тэрытарыяльнай цэласнасці, палітычнага адзінства дзяржаў, якія прытрымліваюцца прынцыпу раўнапраўя і самавызначэння народаў. Увогуле, дзейнасць нацыянальна-вызвольнага руху таксама ў большасці выпадкаў прыводзіць расчляненне і парушэнне дзяржаўнай цэласнасці. Адзіным адрозненнем паміж законнымі нацыянальна-вызваленчага руху і сепаратысцкімі аб'яднаннямі з'яўляецца тое, што легітымны нацыянальна-вызваленчы рух не можа паўстаць у дзяржаве, якая прытрымліваецца прынцыпу раўнапраўя і самавызначэння народаў. Зразумела, у такім дзяржаве незадаволенасць асобнай групы насельніцтва афіцыйнай ўладай або жаданне аддзяліцца, далучыцца да іншай дзяржаве паўстаць не можа. Аднак праблема заключаецца ў тым, што міжнародна-прававыя нормы не даюць прамога механізму вызначэння таго, якія краіны прытрымліваюцца прынцыпу раўнапраўя і самавызначэння народаў, а якія не выконваюцца.

2. Паняцце міжнародна-прававыя прыкметы нацыянальна-вызвольнага руху

2.1 Суадносіны паняццяў "народы і нацыі, якія змагаюцца за незалежнасць" і "нацыянальна-вызваленчыя руху". Тэрміналагічныя праблемы і дыскусіі

Такім чынам, права народаў на самавызначэнне, што было сфарміравана і актыўна ўжывалася ў перыяд дэкаланізацыі, і азначала ў той час аддзялення ад дзяржавы. Зараз змест гэтага паняцця значна шырэй. Народ рэалізуе сваё права на самавызначэнне не толькі ў працэсе атрымання незалежнасці, а пасля таго, у працэсе функцыянавання дзяржавы. У прыватнасці, за свабоднае забеспячэнне свайго эканамічнага, сацыяльнага і культурнага развіцця змагаюцца ўсё без выключэння народы, нават пасля здабыцця дзяржаўнасці. Зрэшты, нас цікавіць ажыццяўлення права народа на самавызначэнне менавіта ў працэсе барацьбы за незалежнасць. Любы народ, які змагаецца сваю незалежнасць, уступае ў адносіны з дзяржавай, валодае тэрыторыяй, якую гэты народ змагаецца, з іншымі дзяржавамі, з міжнароднымі арганізацыямі. Ён выступае удзельнікам міжнародных праваадносін, праз якія ажыццяўляе свае правы і абавязкі. Гэта значыць ён фактычна самастойна выступае суб"Аб'ектам міжнароднага права - асобай, якая надзелена нормамі міжнароднага права суб'ектыўнымі юрыдычнымі правамі і абавязкамі і якая можа стаць удзельнікам міжнародных правовидносин. Але, прааналізаваўшы саму сутнасць адносін, якія ўзнікаюць паміж суб'ектамі міжнароднага права, немагчыма ўявіць, якім чынам народ як сукупнасць людзей, аб'яднаных тэрытарыяльнай прыкмеце, можа ўсё адразу выступаць бокам праваадносін. Напрыклад, удзельнікам Арганізацыі Аб'яднаных Нацый з'яўляецца не народ Украіны, а дзяржава Украіна, бокам перамоў з нагоды ўрэгулявання палесціна-ізраільскага канфлікту з'яўляецца не народ Палестыны, а прадстаўнікі Арганізацыі вызвалення Палесціны, бокам пакта аб ненападзе паміж Германіяй і СССР быў не народ Савецкага Саюза , а упаўнаважаны прадстаўнік афіцыйнай улады СССР. Зрэшты, напрыклад, калі якая ажыццяўляецца афіцыйнымі ўладамі палітыка дзяржавы ідзе насуперак з бачаннем гэтай палітыкі народам, ён мае права замяніць афіцыйную ўладу, згодна з Выніковага акта НБСЕ 1975: "Усе народы заўсёды маюць права ва ўмовах поўнай свабоды вызначаць, калі і як яны хочуць , свой унутраны і вонкавы палітычны статус ", а таксама" ажыццяўляць па сваім меркаванні сваё палітычнае эканамічнае, сацыяльнае і культурнае развіццё ". Такім чынам, народы аднаасобна з'яўляюцца ўладальнікамі гэтых правоў. Аднак ажыццяўляць гэтыя правы непасрэдна народ можа толькі падчас выбараў і плебісцыту. У іншых выпадках народ упаўнаважваецца адпаведныя органы дзейнічаць ад іх імя, і носьбітам правоў з'яўляецца не народ а ўпаўнаважаныя iм органы. А, паколькі суб'ектам права з'яўляецца носьбіт правоў і абавязкаў, то выступаць непасрэдна бокам праваадносін народ практычна не можа. Таму суб'ектам міжнароднага права выступаць не народ (нацыя), якая змагаецца за незалежнасьць, а нацыянальна-вызваленчы рух - палітычная арганізацыя, самастойна ажыццяўляе квазигосударственные функцыі.

У айчыннай юрыдычнай навуцы замацаваўся тэрмін "нацыянальна-вызваленчы рух". Але з яго ужываннем таксама звязана пэўная праблема. Справа ў тым, што першая частка тэрміна вонкава нібыта паказвае на "нацыянальны" характар гэтага руху (г.зн. рух, які змагаецца за права нацыі на самавызначэнне). Зрэшты, "нацыянальна-вызваленчы рух" дзейнічае на падставе замацаванага ў міжнародна-прававых актах прынцыпу самавызначэння народаў. Адпаведна, "уладаром" правы тут выступае народ, а "носьбітам" правы-вызваленчы рух. Гэта значыць нацыянальна-вызваленчы рух, па сутнасці, змагаецца за самавызначэнне народа, а не нацыі. Такім чынам, ужыванне тэрміна "нацыянальна-вызваленчы рух" у кантэксце абазначэння палітычнай сілы, якая дзейнічае ў інтарэсах самавызначэння народа, з'яўляецца не зусім карэктным. Яго запазычана з ангельскага аналага "wars of national liberation ", дзе" national "маецца на ўвазе" народны ". Так, ужываючы тэрмін "нацыянальна-вызваленчы" рух, неабходна зыходзіць з таго, што ён пазначае пэўную палітычную сілу, якая змагаецца за самавызначэнне народа, а не нацыі.

2.2 Міжнародна-прававыя прыкметы нацыянальна-вызвольнага руху

Міжнародна-прававыя нормы дакладна не замацоўваюць, якімі прыкметамі павінен валодаць нацыянальна-вызваленчы рух, каб выступаць у якасці суб'екта міжнароднага права. Аднак, прааналізаваўшы асобныя прэцэдэнты, якія мелі месца ў ХХ стагоддзі і тыя міжнародна-прававыя нормы, якія гэтыя адносіны рэгулююць, можна ўсё ж гэтыя прыкметы вылучыць.

Сама назва "нацыянальна-вызваленчы рух" мяркуе наяўнасць пэўнай палітычнай сілы, гэта значыць аб"аб'яднання, аб'ектыўна можа ажыццяўляць палітычную ўладу. Гэта можа быць магутная арганізацыя, якая актыўна дзейнічае за межамі акупіраванай тэрыторыі (Полисарио, Арганізацыя вызвалення Палесціны) або непасрэдна на гэтай тэрыторыі (Арганізацыя народаў Паўднёва-Заходняй Афрыкі, Народны рух за вызваленне Анголы).

Другім важным прыкметай з'яўляецца наяўнасць народа, які, па-першае, не мае ўласнага незалежнай дзяржавы, а, па-другое, імкнецца яе здабыць. Прычым народ можа складацца з некалькіх нацый, якія нават могуць знаходзіцца на аддзеленых адзін ад аднаго тэрыторыях (народ овамбо, які складаў пераважная большасць насельніцтва Намібіі, складаўся з мноства розных этнасаў і субэтнічэскіе групы: ндонга, кваньяма, квамби, нгандьера, нбаланту, квалууди, колонкади, Мундо, мбандья і іншыя, якія гаварылі на розных мовами, мелі розную культуру, размяшчаліся на тэрыторыі двух розных афрыканскіх краін (Анголы і Намібіі), зрэшты, гэтыя зусім розныя па культуры этнасы адчувалі сябе адзіным народом).

Трэцяй важнай, на наш погляд, прыкметай з'яўляецца тое, што нацыянальна-вызваленчы рух павінен прадстаўляць калі не ўсё насельніцтва, то хоць бы большасць ці найбольш ўплывовую групу, якая валодае палітычнай уладай. У прыватнасці арганізацыя "У"етминь "на момант абвяшчэння Дэкларацыі незалежнасці Дэмакратычнай рэспублікі В'етнам 2 верасня 1945 г. року19 не была адзінай палітычнай сілай, якую падтрымлівала ўсё насельніцтва В'етнама, бо частка яго прытрымлівалася ліберальнай ідэі развіцця краіны, у адрозненне ад той ідэі, якую прапаноўвала арганізацыя "Вьетминь" на чале з Хо Шы Минем, аднак яна апынулася найбольш уплывовай і змагла пасля абвяшчэння незалежнасці ўтрымаць уладу ў сваіх руках.

Наступны прыкмета - тэрыторыя, на якой народ імкнецца стварыць новае дзяржава, павінна належаць іншаму дзяржаве. Калі тэрыторыя па сваім статусу з'яўляецца res nullis, тады фактычна губляецца сутнасць нацыянальна-вызвольнага руху, бо ў гэтым выпадку народ не трэба ні ад каго вызваляць. З іншага боку, калі дзейнасць палітычнай сілы не накіравана на змяненне існых межаў дзяржавы, напрыклад, у выпадку Ангельскай рэвалюцыі, калі яе мэтай была замена формы дзяржаўнага кіравання і формы палітычнага рэжыму, палітычныя сілы, якія падтрымлівалі ідэі парламентарызму, не могуць называцца нацыянальна-вызваленчым рухамі, таму што іх дзеянні насілі пераважна унутрыдзяржаўных характар.

Наступным важным прыкметай з'яўляецца здольнасць нацыянальна-вызвольнага руху быць удзельнікам міжнародных адносін. Гэты прыкмета выцякае з самой сутнасці нацыянальна-вызвольнага руху. Бо калі палітычная сіла не можа выступаць бокам міжнародных адносін, яна не з'яўляецца суб'ектам міжнароднага права. Напрыклад, радыкальная ісламісцкая арганізацыя "Техрик Талібан-і-Пакістан" не можа лічыцца нацыянальна-вызваленчым рухам, паколькі ні адзін суб'ект міжнароднага права не вырашаецца ўступіць з ёй у прававыя адносіны.

3. Набыццё і рэалізацыя правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў. Формы нацыянальна-вызваленчых рухаў

3.1 Асаблівасці набыцця правасуб'ектнасці залежнасці ад формы дзейнасці нацыянальна-вызвольнага руху

Адзінай і універсальнага парадку набыцця нацыянальна-вызваленчым рухам правасуб'ектнасці не існуе. Ён канкрэтна не вызначаны міжнародна-прававымі нормамі і сёння, на жаль, больш палітычным, чым прававым працэсам, з'яўляецца следствам жорсткіх палітычных супрацьстаянняў, дзе вельмі часта перамагае не больш аргументаваная пазіцыя з пункту гледжання права, а тая пазіцыя, якую падтрымлівае больш ўплывовая бок праваадносін. Набыццё правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчым рухам у кожным выпадку выяўляецца па-рознаму.

"Набыццё правасуб'ектнасці" азначае здабыццё здольнасці асобы мець правы і абавязкі. Адпаведна, правасуб'ектнасць ўключае ў сябе праваздольнасць (г.зн. здольнасць асобы мець правы і абавязкі) і дзеяздольнасць, што ў сваю чаргу дзеліцца на угодоздатнисть (здольнасць асобы заключаць здзелкі) і деликтоспособность (здольнасць асобы несці адказнасць за свае супрацьпраўныя дзеянні).

Паліталогія вылучае некалькі формаў нацыянальна-вызваленчых рухаў, па якіх існуюць розныя рэжымы атрымання правасуб'ектнасці. Гэта, па-першае, парламенцкая або заканадаўчая форма, якая мае на мэце стварэнне эканамічных і палітычных асноў нацыянальнага суверэнітэту (нацыянальнага раўнапраўя). У гэтым кантэксце Вярхоўная Рада Украіны падчас прыняцця Акту абвяшчэння незалежнасці Украіны выступала як парламенцкі нацыянальна-вызваленчы рух. Па-другое, гэта культурна-асветніцкія акцыі і акцыі павышэння ўзроўню адукацыі народа. Тут самавызначэнне адбываецца ў выніку павышэння ўзроўню адукацыі і культуры і, як следства, распаўсюджванне сярод народа самостийницких ідэй. Добрым прыкладам тут можа выступаць Кіева-Магілянская акадэмія, у якой вучылася большасць украінскіх гетманаў і культурных дзеячаў - лідэраў украінскага нацыянальна-вызвольнага руху XVII-XVIII стагоддзя. Па-трэцяе, гэта негвалтоўныя акцыі грамадзянскага непадпарадкавання. Класічным прыкладам тут з'яўляецца ідэя "негвалтоўнага супраціву", стваральнікам якой быў Махатма Гандзі, і якая дазволіла Індыі атрымаць незалежнасць. Нарэшце, апошняя форма - гэта канфліктная (ўзброеная) барацьба за незалежнасць. Гэтая форма, на жаль, прымяняецца дзяржавамі ў большасці випадкив. Прыведзеная класіфікацыя, калі ўжываць яе для размежавання формаў нацыянальна-вызваленчых рухаў у міжнародным публічным праве, мае пэўныя недахопы. Бо міжнароднае публічнае права цікавіць перш за міжнародна-прававы аспект нацыянальна-вызваленчых рухаў. Усе прыведзеныя вышэй формы, акрамя канфліктнай, перш за ўсё тычацца нормаў нацыянальнага права і не маюць асаблівых праблем з набыццём правасуб'ектнасці. У прыватнасці, не ўзнікае сумневы ў правасуб'ектнасці парламенцкай формы нацыянальна-вызвольнага руху, бо ў гэтым выпадку гэты орган з'яўляецца прадстаўнічым і ўяўляе народ. Што тычыцца такой формы як навуковыя, культурна-асветніцкія акцыі, то яна хутчэй з'яўляецца пераходнай формай існавання нацыянальна-вызвольнага руху, бо канчаткова ажыццявіць права народа на самавызначэнне (здабыць незалежнасць) мае выніку дзейнасці культурна-асветніцкіх рухаў пэўная палітычная сіла. Што тычыцца такой формы як негвалтоўныя акцыі грамадзянскага непадпарадкавання, то ажыццяўляе іх сам народ ці пэўная яго група, паліталагічным паняццем нацыянальна-вызвольнага руху ахопліваецца, а міжнародна-прававым (як носьбіт гарантаванага міжнародным прынцыпам права на самавызначэнне) - не. Калі тры папярэднія формы характарызуюцца мірным дасягненнем жаданага выніку і пераважна унутраным характарам, то апошняя прама тычыцца розных галін міжнароднага публічнага права, у прыватнасці міжнароднага гуманітарнага права, міжнароднага права ўзброеных канфліктаў, міжнароднага эканамічнага права і да т.п.. З рэалізацыяй правоў і абавязкаў нацыянальна-вызваленчых рухаў, якія знаходзяцца ў стане ўзброенага канфлікту ўзнікае больш праблем.

У набыцці нацыянальна-вызваленчым рухам правасуб'ектнасці зацікаўлены не толькі сам нацыянальна-вызваленчы рух, але і іншыя суб'екты міжнароднага права. Напрыклад, калі нацыянальна-вызваленчы рух задзейнічаны ў адкрытым ўзброеным супрацьстаянні, што ставіць пад пагрозу нацыянальнае адзінства і легітымнасць ўрада, іншыя дзяржавы вельмі часта вымушаныя займаць пэўную пазіцыю для абароны сваіх інтарэсаў. Асабліва такая неабходнасць узнікла ў другой палове ХХ стагоддзя, калі ўлічваць канфлікты, якія мелі месца ў краінах трэцяга свету і некаторых еўрапейскіх краінах. Гэта, у прыватнасці, канфлікты ў Эрытрэі, Анголе, Іраку, Азербайджане, Намібіі, Заходняй Сахары, Самалі, Ірландыі, Грузіі, Босніі і Герцагавіне.

3.2 Паўстанцы як форма нацыянальна-вызвольнага руху. Іх правы і абавязкі

Зменлівасць палітычнай сітуацыі, нежаданне ўмешвацца ва ўнутраныя справы іншых дзяржаў падахвочваюць ўрада замежных дзяржаў пазбягаць прызнання стану вайны, і тым больш яны спрабуюць утрымацца ад заўчаснага прызнання таго ці іншага дзяржавы. Менавіта з гэтай мэтай, асобна ад іншых формаў канфліктных нацыянальна-вызваленчых рухаў, існуе інстытут повстанцив. Ён зарадзіўся на аснове практыкі, якая існавала ў ЗША ў канцы XIX стагоддзя, у сувязі з актыўнай дзейнасцю паўднёваамерыканскіх мяцежнікаў на моры. Марскія прасторы паўднёвага ўзбярэжжа ЗША былі вельмі важныя для нейтральных краін у плане гандлю. Таму дамоўленасці паміж нейтральнымі краінамі і паўстанцамі былі ўзаемна выгадныя: нейтральныя краіны прызнавалі мяцежнікаў як дзяржаву, якая вядзе бок, а самі мяцежнікі маглі разлічваць на прыраўноўванне гэтымі краінамі да статусу іх як ваеннапалонных, а таксама тое, што іх суду не будуць лічыцца пірацкімі; затое караблі пад сцягам нейтральных краін не павінны былі падпарадкоўвацца праву агляду і захопу, якая ўжывалася паўстанцамі.

Зараз вайны вядуцца пераважна на сушы і, калі зона баявых дзеянняў не занадта важнай ў эканамічным плане, нейтральныя краіны цалкам разумна імкнуцца не ўмешвацца і не прызнаюць ўзброеныя групоўкі, якія вядуць баі супраць акупантаў, паўстанцамі. Сёння больш падкрэсліваецца гуманітарнае значэнне прызнанне паўстанцаў, а таксама прававое рэгуляванне індывідуальных правоў воюючих. Зрэшты, непрызнанне паўстанцаў з боку іншых краін з'яўляецца часовым, паколькі калі тое ці іншае ўзброеная групоўка ўтрымлівае пэўную тэрыторыю на працягу дастаткова доўгага прамежку часу, ігнараваць яго становіцца ўсё цяжэй, і звычайна нейтральныя дзяржавы праз некаторы час прызнаюць гэтыя ўзброеныя групоўкі ваюючай бокам, што дае ім прававое падстава ажыццяўляць на захопленай тэрыторыі кіраўніцкія функцыі. У ходзе вядзення вайны паўстанцы абавязаны выконваць нормы міжнароднага ваеннага права, замацаваныя ў III Гаагскай канвенцыі 1907 года, Жэнеўскіх канвенцыях 1949 году і наступных дадатковых пратаколах да іх і іншых нарматыўных дакументах, якія рэгулююць адносіны міжнароднага права ўзброеных канфліктаў. Следствам дзейнасці паўстанцкіх нацыянальна-вызваленчых рухаў можа быць поўная, гэта значыць захоп ўсёй тэрыторыі і змяненне ўрада, частковая перамога, калі нарэшце афіцыйная ўлада зробіць спробу падзяліць тэрыторыю держави.

Асаблівасцю прызнання паўстанцкага нацыянальна-вызвольнага руху з'яўляецца дэ-факта Канстытутыўныя характар. Гэта значыць прызнанне узброеных груповак, якія адкрыта змагаюцца за права народаў на самавызначэнне, напроста залежыць ад іншых дзяржаў. Гэта, на нашу думку, з'яўляецца негатыўным з'явай. На ўзроўні шматбаковага міжнароднага пагаднення варта канкрэтна вызначыць прыкметы узброеных фарміраванняў, па якіх іх можна без удзелу іншых дзяржаў аднесці да інстытута паўстанцаў.

3.3 Прэцэдэнты набыцця і рэалізацыі нацыянальна-вызваленчым рухам міжнароднай правасуб'ектнасці

Цікавы яшчэ адзін момант, звязаны з гэтым канфліктам. Ізраіль доўгі час адмаўляў права палестынскага народа на самавызначэнне на акупаванай тэрыторыі, спасылаючыся на тое, што на той тэрыторыі пражывае таксама значная частка габрэйскага насельніцтва, і гэта будзе парушаць яго права на самавызначэнне. Рэзалюцыяй ГА ААН 2672/ХХV, што народ Палестыны мае права на самавызначэнне і гэта азначае парушэнне такога ж правы іншых народаў, якія насяляюць гэтую тэрыторыю, у прыватнасці ізраільскага народа. Аднак ажыццяўленне арабскім народам Палестыны права на самавызначэнне патрабуе ліквідацыі наступстваў агрэсіі Ізраіля і стварэнне новага нацыянальнага дзяржавы на дэмакратычнай аснове.

Вельмі важным прэцэдэнтным справай з'яўляецца справа Заходняй Сахары, які з'яўляецца самай гучнай ў гісторыі дэкаланізацыі. На тэрыторыю Заходняй Сахары прэтэндавала адначасова 3 краіны: Іспанія, Марока і Маўрытанія прычым менавіта насельніцтва тэрыторыі падтрымлівала самастойнае рух Полисарио, які выступаў за стварэнне незалежнай дзяржавы Заходняй Сахары. Краіны-прэтэндэнты на тэрыторыю Заходняй Сахары адзначалі, што яны з прычыны пэўных гістарычных сувязяў маюць права на гэтую тэрыторыю, і гэта права з'яўляецца моцным за права нацый на самавызначэнне. Кансультатыўнае заключэнне МСС з гэтай нагоды змяшчае два важных становішча: па-першае, прэтэнзіі іншых краін не маюць пад сабой ніякага абгрунтавання і, па-другое, нават калі б яны былі, народ Заходняй Сахары сам павінен вызначыць свой лёс. І ўз'яднанне, далучэння або аб'яднання павінна адбывацца толькі ў выніку свабоднага волевыяўлення народа, а не як вынік прызнання нечых гістарычных правоў на територию. Зрэшты, нягледзячы на рашэнне МСС, Марока, ажыццявіўшы так званы марш 350 тыс. бяззбройных мараканцаў ў Заходнюю Сахару для пацверджання "правы Марока на нацыянальнае адзінства і тэрытарыяльную цэласнасць", фактычна ўзяла пад кантроль тэрыторыю Заходняй Сахары, выбіўшы з яе сілы нацыянальна-вызвольнага руху Полисарио і прымусіўшы Іспанію пайсці на саступкі і фактычна адмовіцца ад прэтэнзій на гэтую тэрыторыю. Да сённяшняга дня, нягледзячы на спробы ГА ААН вырашыць канфлікт, ён застаецца нявырашаным, плебісцыт з нагоды самавызначэння народа Заходняй Сахары не праведзена, тэрыторыя фактычна кантралюецца Марока, афіцыйная ўлада якога спасылаецца на прынцып непадзельнасці тэрыторыі.

Падобныя сітуацыі мелі месца і ў іншых частках афрыканскага кантынента, дзе праблема самавызначэння народаў і неўрэгуляванасць тэрытарыяльных прэтэнзій характэрная для большасці афрыканскіх краін, а вядзенне баявых дзеянняў паміж афіцыйнымі ўладамі і паўстанцамі - даволі звычайная справа, забірае вялікую частку сродкаў з дзяржаўнага бюджэту і дзесяткі тысяч чалавечых жыццяў штогод. І праблема, на нашу думку, заключаецца ў абыякавай пазіцыі іншых дзяржаў, якім у большасці выпадкаў больш выгадна проста не ўмешвацца. Калі дзеянні міжнароднай супольнасці па дапамозе нацыянальна-вызваленчым рухам былі больш актыўнымі, як гэта было, напрыклад, у Намібіі, дзе ў выніку сумесных намаганняў нацыянальна-вызвольнага руху СВАПО, Генеральнай Асамблеі ААН і Міжнароднага Суда справядлівасці, тэрыторыя Намібіі пазбавілася фактычнага кантролю з боку Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікі і народ рэалізаваў сваё права на самавызначэнне.

Такім чынам, гэты прыклад паказвае, што вельмі часта падчас барацьбы нацый за самавызначэнне перамагае той бок, якая з'яўляецца сітуацыйна мацней, а тая на чыім баку права.

Цікавы прыклад самавызначэння народа Каморскія архіпелага. У выніку правядзення плебісцыту, аб якім гаворыцца ў рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ад 13 Снежань 1874 г., у цэлым насельніцтва архіпелага выказалі жаданне да здабыцця незалежнасці (94,56% - за, 5,44% - супраць). Такі вынік галасавання меў месца на выспах Мохели, Анджуан і Гранд-каморцы. Зрэшты, на востраве Мойотта вынікам плебісцыту было галасаванне супраць незалежнасці (63,82% - супраць, 36, 18% - за). Палітычныя руху на востраве Мойотта пачалі акцыі пратэсту супраць выключэння іх з тэрыторыі. Французскім актам ад 31 Снежань 1975 года меркавалася, што выспы Мохели, Антуан і Гранд-каморцы перастаюць быць часткай Французскай рэспублікі і сярод насельніцтва выспы Мойотта павінен быць праведзены яшчэ адзін рэферэндум з нагоды таго, жадае насельніцтва выспы аддзяліцца ад Францыі жадае стаць часткай новастворанай дзяржавы - Каморскія выспы. Нарэшце, пасля праведзенага выніку гэтага акта рэферэндуму і некалькіх рэзалюцый Генеральнай Асамблеі ААН востраў Мойотта застаўся тэрыторыяй Францыі.

У гэтым выпадку народ двойчы непасрэдна ажыццявіў сваё права на самавызначэнне шляхам рэферэндуму, а таксама праз адпаведныя профранцузскую палітычныя сілы, якія лабіравалі недалучэння да зноў Каморскіх выспаў. Такім чынам, дзейнасць нацыянальна-вызвольнага руху можа накіроўвацца не толькі на аддзяленне, а на захоўванне тэрытарыяльных межаў у выпадку магчымага дзялення краіны.

Праблема таксама існуе з прызнаннем радыкальных экстрэмісцкіх арганізацый нацыянальна-вызваленчым рухам, на прыкладзе радыкальных нацыяналістычных рухаў баскаў, узброеных чачэнскіх фарміравання, хоць заручаны падтрымкай значнай часткі насельніцтва тэрыторыі, за незалежнасць якой яны змагаюцца, усё ж вядуць барацьбу шляхам здзяйснення злачынстваў супраць міру і бяспекі чалавецтва, спрабуючы паўплываць на афіцыйную ўладу з-за распаўсюджвання тэрору сярод мірнага насельніцтва. Такія палітычныя аб"аб'яднання і ўзброеныя фарміравання, на нашу думку, не могуць быць прызнаныя як нацыянальна-вызваленчыя рухі, паколькі тут паўстануць праблемы з легітымізацыі такой улады, якая ў выпадку перамогі гэтых сілаў будзе лічыцца атрыманае злачынным шляхам і, па сутнасці, нічым не видризнятиметь ад статусу афіцыйнай улады. Таму, жадаючы атрымаць статус ваюючай боку, неабходна дзейнічаць як ваюючая бок і як суб'ект міжнароднага права, выконваючы Жэнеўскiх канвенцый ад 12 жніўня 1949 года, у прыватнасці Канвенцыі (IV) аб абароне грамадзянскага насельніцтва падчас вийни.

самавызначэння незалежнасць правасуб'ектнасць вызваленчы

ВЫСНОВЫ

Палітычныя і прававыя перашкоды развіццю інстытута міжнароднай правасуб'ектнасці нацыянальна-вызваленчых рухаў

На аснове праведзенага даследавання можна зрабіць выснову, што нягледзячы на значны перыяд і адносна вялікую практыку прымянення прынцыпу права нацый на самавызначэнне нацыянальна-вызваленчы рух у сярэдзіне і другой палове ХХ стагоддзя, сам інстытут нацыянальна-вызваленчых рухаў застаецца вельмі недасканалым і коллизионным. Праблемы заключаюцца перш за ўсё ў:

калізіі міжнародна-прававых прынцыпаў самавызначэння народаў (ч. 2 арт. 1 Статута ААН) і прынцыпу тэрытарыяльнай недатыкальнасці (ч. 4 арт. 2 Статута ААН);

прававой нявызначанасці прыкмет нацыянальна-вызвольнага руху;

прававой нявызначанасці працэдуры атрымання і рэалізацыі нацыянальна-вызваленчым рухам правасуб'ектнасці;

адсутнасць міжнародна-прававых санкцый за непрызнанне або парушэнне права нацый на самавызначэнне;

адсутнасць палітычнай волі дзяржаў для далейшага ўдасканалення гэтага прынцыпу;

Прапановы адносна шляхоў пераадолення гэтых перашкодаў

Для вырашэння гэтых праблем неабходна перш воля дзяржаў, якая таксама, як аказваецца, з'яўляецца адной з самых праблем. Бо кожная дзяржава лабіруе прынцып самавызначэння, калі гэта выгадна яму, маўкліва падтрымлівае, калі гэта тычыцца іншых і ўсяляк гэтаму процідзейнічае, калі гэта пачынае дакранацца яго самога. Калі такая воля дзяржаў шмат гадоў з'явіцца, тады перш за ўсё неабходна ліквідаваць супярэчнасць прынцыпаў права на самавызначэнне народа і прынцыпу тэрытарыяльнай недатыкальнасці, таму кансультацыйныя заключэнні Міжнароднага Суда ААН і рэзалюцыі Генеральнай Асамблеі ААН, якія спрабавалі ўрэгуляваць гэтыя пытанні, не даюць жаданых вынікаў. Трэба дэталёва прапісаць, пажадана, на ўзроўні шматбаковага міжнародна-прававога пагаднення прыкметы нацыянальна-вызвольнага руху, парадак набыцця і рэалізацыі ім міжнароднай правасуб'ектнасці і канкрэтна вызначыць адказнасць дзяржаў за парушэнне гэтага прынцыпу.

Жан Тускоз адрознівае два перыяду развіцця і прымянення прынцыпу самавызначэння народаў: пасля Першай сусветнай вайны і пасля Другой сусветнай вайны. Пасля Першай сусветнай вайны прынцып самавызначэння быў уведзены як інструмент прадастаўлення незалежнасці народам тых земляў, якія належалі краінам чацвярны саюза, што ў вайне прайграў. А пазней гэты ж прынцып быў выкарыстаны Гітлерам для імперыялістычных ідэй, калі ён хацеў аб'яднаць у адным рэйха ўвесь нямецкі народ. Атлантычная хартыя, падпісаная паміж Злучанымі Штатамі і Вялікабрытаніяй ў 1942 годзе, па-новаму замацавала права нацый на самавызначэнне. Але пасля дэлімітацыі пасляваенных межаў у Еўропе гэты прынцып часта ігнараваўся. Магчыма, гісторыя яшчэ пакажа, што парадак, усталяваны ў Еўропе пасля другой сусветнай вайны, з'яўляецца такім жа няўстойлівым і ненадзейным, як і той, які ўсталяваўся пасля папярэдняга канфлікту, у прыватнасці таму, што ён недастаткова ўлічыў права народаў на самовизначення.

СПІС ЛІТАРАТУРЫ

1. Статут Арганізацыі Аб'яднаных Нацый 26 ліпеня 1945 года

2. Дэкларацыя аб прынцыпах міжнароднага права 1970

3. Жэнеўскія канвенцыі 12 жніўня 1949 г.

4. Першая Гаагская канвенцыя 1899

5. Другая Гаагская канвенцыя 1907

6. Бірукоў П. М. Міжнароднае права: вучэбны дапаможнік / / М., юрыст. - 1998.

7. Саід Абуфара Б. А. Права народаў на самавызначэнне і практыка яго ажыццяўлення ў сучасны перыяд: аўтарэферат дысертацыі на суісканне вучонай ступені / / К., - 2004.

8. Кельман М. С., мурашыная А.Г., Тамаш Н. М. Агульная тэорыя дзяржавы і права / / НОВЫ СВЕТ-2000. - 2004.

9. Магчымыя шляхі і сродкі забеспячэння мірнага і канструктыўнага рашэння праблем, звязаных з меншасцю. ААН Е / CN. 4 / Sub. 2/1993/34 / /

10. Ушакоў Н. А. Міжнароднае права: асноўныя тэрміны і паняцці / / М., - 1996.

11. Кристеско А. Права народаў на самавызначэнне / / ААН., - Нью-Ёрк., - 1981.

12. Мавсісян Ф. В. Еўрапейскія нацыянальна-вызваленчыя руху першай паловы XIX стагоддзя і армянская грамадская думка: дыс ... д-ра гіст. навук: 07.00.01. - Ерэван, 2005.

13. Дзінь Н. К. Міжнароднае публічнае права / / Сфера. - М., - 2000.

14. Sayegh Fayes A. The U.N. and the Palestine Question. Beyrouth. 1966.

15. Блищенко І. П., Дарыяна Ж. Прэцэдэнты ў міжнародным публічна і прыватным праве / / М., - МНИМП. - 1999.

16. Эспьелем Э. Г. Права на самавызначэнне: ажыццяўленне рэзалюцый Арганізацыі Обьедененных Нацый / / ААН. - Нью-Ёрк., 1980

17. Жан Тускоз Міжнароднае права / / К., - АртЕск. - 1998

18. http://wikipedia.org

19. http://en.wikisource.org

20. http://www.hrcr.org

21. http://www.ethnologue. Com

22. http://www.mtholyoke.edu

23. http://www.icrc.org

24. http://everything2.com

Размещено на Allbest.ru