У разважаннн героя:

Часам Самабыля нават займаюць думкн: у якой паступовасцн трэба размяркоўваць самы матэрыял сваркн? Што трэба казаць наўперад, а што потым? [19, т.5, с.186].

У дыялогу, якн нмнтуе жанр старажытных узаемапажаданняў:

Няхай не падзе на цябе цень бярозы, пад якою сядзеў грэк!

Ды не апынкшся ты ў становншчы сабакн, якн сядзнць на плоце! [19, т.10, с.70].

У адлюстраваннн розных стасункаў:

Гаршчок, агорнуты пашанай,

Хоць ён фамнлнн глннянай. [19, т.6, с.176].

Прылашчыць Груня-

I Магамет на рай свой плюне! [19, т.10, с.187].

У характарыстыцы асобы:

О, ты Сальмон у нас вялнкн,

Як на чытанне, так на лнкн. [19, т.6, с.164].

Пнсаў н "конь" н "вецер вее".

Не, - наш Антось пнсаць умее! [19, т.6. с.126].

У "фнласофскнх" пытаннях, заключэннях, прысудах:

Вячэра яшчэ ў палавнн,. а мяне хоць на пупе круцн. [19, т.4, с.48]. Хнба гэта абраза для кавалера, калн часам заробнш ад паненкн па мордзе? [19. т.9, с.105].

Камнчныя снтуацын рассыпаны па творах пнсьменннка вельмн густа. Пры гэтым для дасягнення камнчнага эфекту шырока выкарыстоўваюцца ннщыя тропы н фнгуры. Сярод нх трэба назваць нронню. Гэты прыём патрабуе пераназывання прадмета або зЧявы. У гэтым яна зблнжаецца з эўфнмнзмамн, але нроння выяўляе дыстанцыю, што захоўваецца ў адносннах да фактаў:

Нашто ты, хлопча мой каханы,

Украў яйцо з-пад япрука? [19, т.7, с.89],

або ўзвышацца да ўзроўню сатыры:

Каб у такнм маленькнм папку магло змяшчацца столькн нянавнсцн! [19, т.9, с30].

Iраннчнае адмаўленне грунтуецца на прамым ужываннн граматычнага адмаўлення:

Не поп наш дзядзька, але ўмее

Знрнуць часамн ў свае святцы

Каб трапным словам адазвацца. [18, с.100].

Камнчны эффект дасягаецца шляхам зннжэння сэнсу лагнчна нацнскнога слова:

Такн прыемненькн панок-

Стаяць бы толькн ў агародзе. [19. т.8. с.149].

Кузьма, па-прафесарску, блытана н няясна, растлумачыў слова "умыкаць". [19, т.5, с. 197].

Якуб Колас дасягае нраннчнага гучання шляхам зблнжэння далёкнх паняццяў: цмокн цалавання, сам для сябе салавей, ласы на кнлбасы нг. д.

Кожнае такое спалучэнне - гумарыстычная снтуацыя, неадназначны мастацкн вобраз. Якуб Колас цалкам вырашае задачу шматзначнасцн паэтычнага вобраза. Ён прымушае чытача шукаць глыбннны сэнс фразы.

Заключэнне

У тэксце мастацкага твора фразеалагнзмы н разнастайныя тропы выконваюць самыя разнастайныя мастацкія функцыі. Яны могуць быць выкарыстаны як сродак індывідуалізацыі вобраза, стварэння мясцовага каларыту, з іх дапамогай можна па-мастацку пераканаўча і этнаграфічна дакладна адлюстраваць побыт, сацыяльнае асяроддзе, абставіны і г. д. Выкарыстоўваючы дыялектызмы, аўтар малюе пейзаж, пераважна не гарадскі, стварае агульны фон і разгортвае апавяданне. Фразеалагнзмы часта служаць характаралагічным сродкам "прымацоўваючы" персанаж да пэўнага сацыяльнага асяроддзя, яны ж могуць служыць і сродкам рэалізацыі камічнага пачатку твора.

Як ужо гаварылася, "беларускія пісьменнікі актыўна выкарыстоўваюць у сваіх творах фразеалагнзмы н разнастайныя тропы пераважна для характарыстыкі дзейных асоб, але ў апошні час некаторыя з іх нават у сваёй, аўтарскай мове стараюцца выкарыстаць усе магчымыя сродкі выражэння сучаснай беларускай мовы Гісторыя беларускай літаратуры ведае імёны многіх пісьменнікаў, якія вельмі ўдала выкарыстоўвалі дыялектную лексіку ў сваіх творах. Да такіх пісьменнікаў належыць н Я. Колас.

Народнасць адчування жыцця - вось вызначальная стыхня твораў паэта, дзе пачуццн, эмоцын падаюцца ў складанай гаме, дзе смех суседннчае са смуткам, паэтыка з афарбаванымн элегнчнасцю радкамн. Таму ў такнм ёмнстым, эмацыянальна насычаным апавядальным стылн вельмн да месца такня моўна-вобразныя адзннкн, як фразеалагнзмы, ндыёмы, параўнаннн н г. д.

Устойлнвыя фразеалагнчныя н метафарычныя выразы нншы раз ужываюцца паэтам настолькн густа, што як бы складаюць суцэльную паэтычную тканнну, стыль якой менавнта нмн н вызначаецца. Iдыёмная, устойлнва-фразеалагнчная вобразнасць - характэрная асаблнвасць стылю твораў Я. Коласа. Увага Якуба Коласа ў першую чаргу скнравана на скарбы бытавой народнай фразеалогнн, гаворкн, на яе вобразна-эмацыянальныя сродкн. Апора на народную ндыяматыку. фразеалогню, вобразнасць дапаможа Коласу стварыць уласную вельмн ёмнстую, эмацыянальна адцененую фразу. Фразеалагнчная н тропавая вобразнасць становнцца прыкметай паэтыкн твора тады, калн паказваецца побыт, характарызуецца жыццёвы шлях герояў, нх звычайныя заняткн, н яна прыкметна змяншаецца, нават зводзнцца на нншто, калн малююцца пейзажы, карцнны прыроды. Многня мясцнны паэмы як бы нагадваюць каралн, у якнх лнтаральна адна на адну наннзаны ндыёмы, фразеалагнчныя выразы, створаных у адпаведнасцн з традыцыяй народнай моватворчасцн.

Спнс лнтаратуры

1. Белокурова С.П. Словарь литературоведческих терминов - Санкт-Петербург, 2007.

2. Булгаков, С.Н. Философия хозяйства/ Н.С. Булгаков. - М: Наука, 1999.

3. Гілевіч Н.І. Дыялектызмы ў прозе беларускіх пісьменнікаў сярэдняга пакалення // Беларуская мова і мовазнаўства. Мн., 1975. Вып.3. С.12.

4. Жураўлёў В.П. Якуб колас н паэтыка беларускага рамана. - Мннск: "Беларуская навука" 2004.

5. Инджиев А.А. Словарь литературоведческих терминов для выпускников и абитуриентов. - Ростов-на-Дону, 2007.

6. Казбярук У.М. Паэма Якуба Коласа "Новая зямля"/ АН БССР Iн-т лнт. нм.Я. Купалы-Мн: Навука н тэхннка 1979.

7. Каласавнны. Якуб Колас н яго акружэнне. Матэрыялы навук. Канферэнцын 3-4 лнстапада 2000 г. "Творчасць Якуба Коласа як нацыянальна-культурны, мастацкн, фнласофска-эстэтычны феномен // Мннск, 2001.

8. Каласавнны. Якуб Колас н яго акружэнне. Матэрыялы навук. канферэнцын 3 лнстапада 2005 // Мннск 2006.

9. Каўрус А. Мова народа, мова пісьменніка. Мн., Я. Колас1989. С.246.

10. Фразеалагнчны слоўннк мовы твораў Якуба Коласа /Уклад.А.С. Аксамнтаў н ннш. - Мннск: Навука н тэхннка 1993. - 655с

11. Лазарук М.А., Ленсу А.Я. Слоўннк лнтаратуразнаўчых тэрмннаў. Мннск 2003

12. Литературная энциклопедия терминов и понятий/ под ред.А.И. Николюкина М., 2001.

13. Лойка А.А. "Новая зямля" Якуба Коласа - Мн. Выд-ва М-ва вышэйш. сярэд. спец. н праф. адукацын БССР 1961.

14. Ляшчынская В.А. Метафара ў паэзнн Янкн Купалы/ В.А. Ляшчынская - Гомель ГДУ, 2003.

15. Мушынскн М. Ад задумы да здзяйснення-Мн: Навука н тэхннка, 1965.

16. Навуменка I.Я. Якуб Колас Нарыс жыцця н творчасцн-Мннск: "Народная асвета", 2003.

17. Навуменка I.Я. Якуб Колас Духоўны воблнк героя. - Мннск, 1981.

18. Якуб Колас Новая зямля. Сымон-музыка. Мннск: "Мастацкая лнтаратура" 2009.

19. Якуб Колас Збор твораў: У 14 тамах. - Минск: Мастацкая лнтаратура. 1972-1978 гг.

20. Шаладонава Ж.С. Фарбы быту н быцця ў паэме Якуба Коласа "Новая зямля"/ Ж.С. Шаладонава - Мн: Беларуская навука. 2001.

21. Шевченко Л.Л. Метафора как средство моделирования концептуальной системы автора/ Шевченко Людмила Леонидовна-Барнаул, 2005.

Размещено на Allbest.ru