Нашы славутыя землякі: Браніслаў Тарашкевіч

Размещено на http://allbest.ru/

Тэкст да прэзінтацыі “Нашы славутыя землякі”

Слайд 1

Нашы славутыя землякі

Браніслаў Тарашкевіч

Слайд 2

Браніслаў Адамавіч Тарашкевіч (20 студзеня 1892 -29 лістапада 1938) --Вялікі беларускі мовазнавец, публіцыст, перакладчык, літаратуразнавец, грамадскі дзеяч.

Слайд 3

Галоўныя даты :

• У 1911 скончыў з сярэбранным мэдалём 2-ю Віленскую гімназію,

• 1916 --гісторыка-філалагічны факультэт Петраградзкага ўнівэрсытэту,

• У 1917 --адзін з лідэраў Беларускай сацыялістычнай грамады,

• У 1919 --выкладач беларускай і грэцкай моў у Менскім пэдагагічным інстытуце,

• У 1920 --загадчык беларускага сэктару дэпартамэнта асветы Сярэдняй Літвы,

• З 1921 --дырэктар Віленскай беларускай гімназіі.

Слайд 4

• У 1922 г. быў абраны паслом у польскі сойм

• У 1925- старшыня БСРГ,

• У 1928 абраны акадэмікам АН Беларусі,

• У студзені 1927 г. старшыня ЦК БСРГ Браніслаў Тарашкевіч разам з іншымі лідэрамі вызваленча-рэвалюцыйнага руху быў арыштаваны польскай дэфэнзывай,

• У траўні 1928 г. на «Працэсе 56-і» засуджаны на 12 год зьняволеньня па абвінавачаньні ў спробе дзяржаўнага перавароту з мэтай далучэння Заходняй Беларусі да Савецкага Саюзу,

• 5 студзеня 1938 «двойкай» НКВД і Пракуратуры СССР прыгавораны да расстрэлу.

Слайд 5

Выступаў у беларускім друку з 1914 года. У 1918 годзе, працуючы загадчыкам культурна-асветнага аддзелу Белнацкаму, падрыхтаваў і выдаў у Вільні, у вядомай віленскай друкарні Максіма Кухты, першую «Беларускую граматыку для школаў». У ёй аўтар абагульніў і замацаваў пісьмовыя традыцыі, што складаліся ў той час у выданьні мастацкае, навукова-папулярнае й публіцыстычнае літаратуры, у пісьмовым друку; улічыў здабыткі тагачаснае лінгвістычнае навукі (дасьледваньні А. А. Шахматава, Я. Ф. Карскага) і досьвед папярэднікаў. Граматыка пасьля вытрымала 6 перавыданьняў, атрымаўшы назоў «тарашкевіца».

Слайд 6

Тарашкевічаў правапіс не быў механічнаю спробай замацаваць на пісьме вымаўленне, гэта - задача навуковае транскрыпцыі. Але перадаць у пісанай форме асноўныя рысы беларускай фанетыкі, што адрозніваюць яе ад суседніх, найперш ад рускай, - ён змог.

Слайд 7

Зручнасць Тарашкевічавага правапісу, яго адпаведнасць духу жывой мовы гарантавалі яму ўсеагульнае прызнанне. Без урадавых пастаноў правапіс і граматыка Тарашкевіча сталіся абавязковымі для выдаўцоў перыёдыкі ды кніг для пісьменнікаў і журналістаў, для настаўнікаў і выкадчыкаў у Менску ці ў Смаленску, у Вільні ці ў Пецярбурзе.

На падставе граматыкі Тарашкевіча пачалі ствараць падручнікі беларускай мовы браты Лёсікі, Радаслаў Астроўскі і іншыя. Прычым Я.Лёсік развіваў і ўдакладняў абыдзеныя ўвагай Б. Тарашкевіча або недастаткова разгледжаныя ім моманты, напрыклад, правапіс чужаземных слоў.

Тарашкевіч пісаў у “Граматыцы”: “Чужаземнае” і (сярэдняе) перадаецца мяккім ль, як у словах лямка, пляц, плямка, клямка; Лёндан, лёзунг, монолёг…(…)

Слайд 8

Тарашкевіч канчаткова замацаваў напісанні з “аканнем” (праўда напачатку, напачатку толькі ў беларускіх з паходжання словах: малако, белага, але поэма). Ён вызначыў правілы “якання” на пісьме для спрадвечна-беларускіх словаў: у першым складзе перад націскам е пераходзіць у я (зелень-зялёны), у другім - е пераходзіць у я, калі ў першым стаіць не а ці я . Правілы досыць складанае, але заснаванае на вымаўленні некаторых гаворак Віленшчыны.

Слайд 9

БАЛАДА БРАНІСЛАВА ТАРАШКЕВІЧА

Слова да слова, як цэгла да цэглы -

Так беларускі будуецца Дом.

Колькі ў падмурак яго з нас палегла!

Колькі 'шчэ вечным атуліцца сном!

Заўтра й цябе расстраляюць, і восень

Будзе з крывёю тваёю чарнець.

Згубіцца ў хмарах апошняя просінь,

Горка звуглее асеньняя медзь.

Слова ж чужое нам родным ня стане,

Як і ня стане зямля нам чужой,

Дзе нарадзіліся мы і світаньне

Душы напоўніла нашы слязой,

Быццам малітвай адвечнаю - Храмы,

Храмы, што будуць на нашай зямлі

Роднымі нам, не чужымі таксама

Тым, што да нас з дабрынёю прыйшлі...

Заўтра ты прыйдзеш, як заўтра, дадому

І не пазнаеш свой Дом і свой Храм.

Што ўсё ня так - ты ня скажаш нікому.

Што ўсё ня так - нават Бог знае Сам.

Слова да слова, і сэрца да сэрца, -

І ажывае зноў мова дзядоў,

І беларусам тутэйшы завецца,

І Беларусь - як пралітая кроў

За Беларусь...

Слайд 10

Від на веранду дома, пабудаванага на Ферме ў 20- я гг. У шэзлонгу - Вера Андрэеўна Тарашкевіч з сынам Славікам. 1923 г.

Слайд 11

Ферма. Летні адпачынак на рацэ Вязынка. 1934-1935 гг.

Слайд 12

Ушанаванне памяці :

Імем Б. Тарашкевіча названы вуліцы ў Менску, Маладзечне і Радашковічах. 5 сакавіка 1969 г. ў яго імя названы ліцэй з беларускай мовай навучання ў Бельску (Польшча).

Слайд 13

Літаратура

Размещено на Allbest.ru