Урадавая палітыка царызму на тэрытрыі Беларусі ў 1860–1890 гг.

Беларускi дзяржаўны унiверсiтэт

Гістарычны факультэт

Кафедра гiсторыi Беларусi старажытнага часу i сярэднiх вякоў

Рэферат па тэма: Урадавая палітыка царызму на тэрытрыі Беларусі ў 1860 - 1890 гг.

Мiнск, 2007

План

1. Буржуазныя рэформы 1860 - 1870 гг.

2. Асаблівасці урадавай палітыкі 1870 - 1890 гг.

Спіс крыніц і літаратуры

1. Буржуазныя рэформы 1860 - 1870 гг.

Адмена прыгоннага права, буржуазнае развiццё краiны абумовiлi неабходнасць правядзення Расйскай мперы шэрагу рэформ: земскай (1864 г.), судовай (1864 г.), гарадскога самакiравання (1870 г.), вайсковай (1862, 1874 гг.), школьнай (1864 г.), а таксама некаторых ператварэння у галнах фiнанса, цэнзуры. У Беларусi гэтыя рэформы былi праведзены часцей за сё пазней i са значнымi адхiленнямi парананнi з агульнарасiйскiмi нормамi. Прычынам гэтага стал напружанае становiшча Беларус сувязi з пастаннем 1863 г. неабходнасць барацьбы з польскiмi плывамi.

Земская рэформа 1864 г. была распасюджана на тэрыторыi Беларусi толькi 1911 г. i яна закранула Вiцебскую, Мiнскую, i Магiлёскую губернi. Урад непакоiла магчымае змацненне польскага плыву земскiх выбарных органах. Па гэтай прычыне рэформа не была пашырана на Віленскую і Гродзенскую губерні. Земствы садзейнічалі развіццю мясцовай ініцыятывы, гаспадаркі і культуры. Яны ўдзельнічалі ва ўтрыманні царкоўна-прыходскіх школ, арганізоўвалі санітарны нагляд, займаліся статыстыкай, садзейнічалі развіццю кустарных промыслаў і г.д. Земствы дзейнічалі да канца 1917 г Российское законодательство X - XX вв.: В 9 т. М., 1989, 1991, 1994. Т. 7-9..

З усiх буржуазных рэформа 60-80-ых гг. найбольш паслядонай была судовая. У аснову яе былi пакладзены: бессаслонасць суда, спаборнiцтва бако, галоснасць судаводства i незалежнасць суддзя. Бы створаны спецыяльны iнстытут прысяжных павераных (адваката), iнстытут прысяжных заседацеля (суддзя-непрафiсiянала), якiя дзельнiчалi крымiнальных працэсах i выносiлi канчатковае рашэнне аб вiнаватасцi цi невiнаватасцi падсуднага.. Для разгляду дробных злачынства i нязначных iска бы створаны мiравы суд са спрошчаным судаводствам. Стваралася стройная сiстэма судовых стано: акруговыя суды, судовыя палаты, сенат. для сiх саслоя уводзiся адзiны акруговы суд Самбук С.М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX в. Мн., 1980..

Судовая рэформа на Беларусi пачала праводзiцца з 1872 г. з увядзеннем мiравых судо. Васьмiгадовая затрымка правядзення рэформы была звязана з iснаваннем на тэрыторыi Беларусi да 1868 г. вайсковага становiшча i дзейнасцю следчых камiсiй па справах за дзел пастаннi 1863 г. З-за адсутнасцi Беларусi земскiх устано мiравыя суддзi тут на выбрался, а прызначалiся мiнiстрам юстыцыi з лiку памешчыка лаяльных да раду, г.зн. Беларусь адразу была пазбалена адной з галоных рыс рэформы -- выбарнасцi суддзя.

Вышэйшыя судовыя iнстанцыi -- акруговыя суды, судовыя палаты, а таксама пракуратура, iнстытуты прысяжных павераных i заседацеля, у беларусi былi ведзены толькi 1882 г. Да гэтага часу рад звузi межы судовай рэформы, асаблiва адносна незалежнасцi суддзя. У 1889 г. замест мiравых судо бы уведзены iнстытут земскiх начальнiка, якiя прызначалiся губернатарамi, мiнiстрам унутраных спра.

Рэформа гарадскога самакiравання на тэрыторыi Беларусi была праведзена 1875 г. У адрозненне ад дарэформенных гарадскiх стано, новы закон абвяшча самакiраванне бессаслоным. Выбарчым правам карысталiся се плацельшчыкi гарадскiх падатка. Аднак прынятая сiстэма выбара гарадскiх галосных атаматычна забяспечвала большасць заможным гараджанам. Органы гарадскога самакiравання (гарадская дума i гарадская права) займалiся арганiзацыяй камунальнай гаспадаркi i транспарту, пытаннямi сiстэмы адукацыi i аховы здароя, добрапарадкаваннем тэрыторыi i зборам падатка. У 1892 г. было зацверджана новае палажэнне, якое прадугледжвала змацненне дзяржанага кiравання за дзейнасцю гарадскiх органа самакiравання павелiчэнне маёмаснага цэнза Грыбко I.Л. Рэфармаванне гарадскога кiравання Беларусi ў 70-80-я гг. XIX ст.// Гiстарычная навука ў Белдзяржунiверсiтэце на рубяжы тысячагоддзяў. Мат. рэсп. навук.-практ. канф. Мн., 2000. С.91-95..

Школьная рэформа праводзiлася адпаведна “Палажэнню аб пачатковых народных вучылiшчах” (1864 г.) i “Статуту гiмназiй i прагiмназiй” (1864 г). Школа станавлася бессаслонай агульнадаступнай, аднак склад навучэнца у сярэдняй i вышэйшай школе рэгулявася высокай аплатай за навучанне. У вынiку рэалiзацыi школьнай рэформы значна пашыраецца сетка пачатковых школ, якiя было дазволена адкрываць грамадскiм установам i прыватным асобам з падначаленнем iх вучылiшчным саветам. Гiмназii, адпаведна статуту, дзейнiчалi двух тыпа: класiчныя i рэальныя. У класiчных гiмназiях вялiкая вага надавалася вывучэнню старажытных мо i дысцыплiн гуманiтарнага профiлю, заканчэнне iх давала права паступлення ва нiверсiтэты без уступных экзамена. У рэальных гiмназiях павялiчвалася выкаладанне прыродазанчых дысцыплiн, замежных мо. Выпускнiкi iх маглi паступаць у вышэйшыя тэхнiчныя навучальныя становы. У 1871 г. бы зацвержданы новы статут гiмназiй. тэрмiн навучання класiчных гiмназiях павялiчвася з 7 да 8 гадо, пашыралася выкладанне старажытных мо i матэматыкi. Рэальныя гiмназii былi ператвораны рэальныя вучылiшчы i тэрмiн навучання iх скарачася з 7 да 6 гадо. Важнымi элементамi дзейнасцi радавых арганiзацый сферы адукацыi Беларусi 60-90-ых гг. XIX ст. сталi штучнае стрымлiванне развiцця вышэйшай i сярэдняй адукацыi, адначасова значнае павелiчэнне колькасцi пачатковых школ, адкрыццё шэрагу настанiцкiх семiнарый, дзе навучалася сельская моладзь Российское законодательство X - XX вв.: В 9 т. М., 1989, 1991, 1994. Т. 7-9..

Некалькi пашырылся магчымасцi друку вынiку прыняцця новага цэнзурнага статута 1865 г. Паводле яго, абмяжовалася самавольства лад у галiне выдавецкай справы. Адменялася папярэдняя цэнзура для кнiг вялiкага аб'ёму. Аднак масавыя выданнi, якiя прызначалiся для шырокага кола чытачо, павiнны былi праходзiць папярэднюю цэнзуру. Асобныя перыядычныя органы друку маглi быць вызвалены ад яе спецыяльным дазволам мiнiстра нутраных спра i пры мове нясення вялiкага грашовага закладу. Выдацы i рэдактары прыцягвалiся да адказнасцi за сваю дзейнасць толькi праз суд. Для правiнцыяльных масавых выдання, у тым лiку i на Беларусi, заховалася папярэдняя цэнзура.

Адной з першых пачалася рэалiзацыя вайсковай рэформы. У 1862 г. Расiйская iмперыя была падзелена на вайсковыя акругi, тэрмiн вайсковай службы бы скарочаны да 7-8 гадо. У пачатку 1874 г. была ведзена сеагульная вайсковая павiннасць для мужчын, якiя дасягнулi 20-гадовага зросту. Тэрмiн службы сухапутных войсках панiжася да 6, а на флоце -- да 7 гадо. Асобы, якiя мелi вышэйшую адукацыю, служылi армii 6 месяца, сярэднюю -- 1,5 года, пачатковую -- 4 гады i г.д.

Мадэрнiзацыйны напрамак рэформ 60-80-ых гадо у Беларусi бы больш абмежаваным, чым у цэнтральных губернях Расiйскай iмперыi, з-за задач нацыянальна-канфесiйнай i саслонай палiтыкi раду у заходнiх губернях.

2. Асаблівасці урадавай палітыкі 1870-90-х гг.

Асаблівасці эканамічнай і саслоўнай палітыкі. Урадавая палiтыка дачыненнi да Беларусi вызначалася большай ступенi спецыфiчнымi чым агульнымi рысамi з ерапейскiм цэнтрам Расii. Прычыны гэтага былi абумолены неабходнасцю змагання расiйскага самадзяржая з уплывам польскага нацыянальна-вызваленчага руху i рэжымам абмежавальных закона, асаблiва дачыненнi ярэйскага насельнiцтва.

Спецыфiчныя рысы эканамiчнай палiтыкi вызначылiся вялiкадзяржанымi, каланiзатарскiмi мэтамi расiйскага самадзяржая заходнiх губернях. З мэтай русiфiкацыi тут фактычна бы устанолены рэжым выключных закона.

Гэта перш за усё абмежавальныя меры раду сферы землеладання i землекарыстання, прынятыя час i адразу пасля падалення пастання 1863 г. Яны былi накiраваны пераважна супраць католiка, ярэя i замежных грамадзян. Па закону ад 5 сакавiка 1864 г. “асобам польскага паходжання” i ярэям у заходнiх i паднёва-заходнiх губернях Расiйскай iмперыi было забаронена купляць казённыя i прыватныя землеладаннi, прададзеныя за дог. Iм не дазвалялася таксама набываць, прымаць у заклад, кiраванне, арэнду землi, купленыя на iльготных умовах. Для куплi прадаваемых на агульных умовах прыватных зямельных уладання абазначаныя прыведзеным законе асобы не мелi права карыстацца iльготамi i пазыкамi. Такое права мелi для набыцця канфiскаваных маёнтка удзельнiка пастання 1863 г. прыезжыя памешчыкi i чынонiкi з унутраных губерня Расii i мясцовыя буйныя правасланыя землеладальнiкi. Праводзiлася мэтанакiраваная палiтыка па скарачэнню памера землеладання памешчыка-католiка i пашырэнню рускага, пераважна буйнага, землеладальнiка. Адпаведна закону ад 10 лiпеня 1864 г. распараджэнню ад 5 жнiня 1864 г. ярэi рысы аседласцi наогул былi пазбалены права набываць зямлю. Законам ад 10 снежня 1865 г. “асобам польскага паходжання” таксама было забаронена набываць ва ласнасць маёнткi. Выключэнне складалi ладанii якiя перадавалiся спадчыну. Акрамя таго, усе высланыя з заходнiх губерня за дзел цi дачыненне да пастання 1863 г. на працягу двух гадо павiнны былi прадаць цi абмяняць свае маёнткi на мовах, якiя б iх задавальнялi. У маi 1882 г. урад забараня ярэям у межах рысы аседласц стала жыць па-за межамi гарадо i мястэчак, таксама арэндаваць тут, прымаць у заклад i кiраванне нерухомую маёмасць. У 1887 г. забараняла на набыццё зямлi польскай мясцовасцi (за выключэннем Магiлёскай губернi) была распасюджана на замежных грамадзян. Прынятыя меры былi скiраваны на перадухiленне канкурэнцыi для мясцовых памешчыка з боку ярэйскай буржуазii i iншаземца з мэтай захавання буйнога латыфундуальнага землеладання. Абмежавальныя законы дачыненнi да рассялення ярэя прывялi таксама да штучнай канцэнтрацыi iх гарадах i мястэчках Беларусi, колькаснай перавагi ярэя сярод гарадскога пралетарыяту i гандлёва-прамысловага насельнiцтва, адбiлiся на зронi канцэнтрацыi прадпрыемства i дэфармавалi структуру прамысловай i гандлёвай буржуазii, пралетарыята, затрымлiвалi iх кансалiдацыю як сацыяльных груп. Яны абвастрылi аграрную перанаселенасць у Беларусi, прывялi да адноснага знiжэння кошту зямлi, перашкаджалi яе вольнай купле-продажу, спрыялi захаванню дваранскага землеладання беларускiх губернях Гісторыя Беларусі. У 2-х частках. Ч. 2. XIX-XX стст. Курс лекцый// Пад рэд. Брыгадзіна П.І., Ладысева У.Ф. і інш.-Мн., 2002..

Кантынгент чынонiка у Беларусi другой паловы XIX ст. фармiравася асноным за кошт прысланых з унутраных губерня Расii дзяржаных служачых. З 1863 г. па 1865 г. у беларускiх губернях было прызначана на службу звыш 4600 новых чынонiка. Пераважная большасць з iх зялялася ураджэнцамi велiкарускiх губерня. З мэтай “утрымання” запрошаных чынонiка на новым месцы iм на iльготных умовах прадавалiся казёныя i канфiскаваныя маёнткi, устаналiвалiся павышаныя аклады. Так, у 1866-1873 гг. у Вiленскай, Мiнскай i Гродзенскай губернях 300 чынонiка купiлi 320 зямельных уладання агульнай плошчай 146,3 тыс. дзесяцiн. Наогул, служба заходняй частцы Расiйскай iмперыi лiчылася найбольш заахвочваемай i прывiлеяванай. Прада, далёка не засёды прынятыя iльготы апрадвалiся. Нярэдка губернатары скардзiлiся на тое, што прыезжыя чынонiкi былi часта не лепшых маральных i прафесiйных якасця. Ахвочым да прапанованых прывiлея былi чынонiкi авантурыстычнага складу i не стваралi атарытэту расiйскiм уладам сярод мясцовага грамадства.

Росту аграрнай перанаселенасцi беларускай вёсцы садзейнiчала iснавашае абмежаванне з боку лад перасяленне сялян на слабанаселеныя i вольныя землi Расiйскай iмперыi, якое праводзiлася з мэтай захавання рабочай сiлы i мацавання “рускага элемента” у беларускiх губернях за кошт правасланага сялянства.

Урадавая палiтыка дачыненнi дваранства Беларусi змянялася залежнасцi ад нацыянальна-канфесiйнай прыналежнасцi яго прадстанiко, пашырэння польскага нацыянальнага руху i рэвалюцыйнага руху Расii, змен у адносiнах да дваранства, да урадавых мерапрыемства, асаблiва рэалiзацыi рэформы 1861 г. i аграрнага заканадаства Гісторыя Беларусі. У 2-х частках. Ч. 2. Люты 1917 - 2000 гг.// Пад рэд. Новіка, Марцуля.-Мн., 2000..

Першыя гады пасля падалення пастання 1863 г. вызначалiся недаверам дваранства урада да каталiцкага дваранства, рэпрэсiнымi мерамi сферы землеладання i землекарыстання (што жо было азначана вышэй), некаторым абмежаваннем саслоных право. Мясцовае дваранства рада было як бы падзелена на часткi. Большасць каталiцкага веравызнання, палякi -- лiчылiся недабранадзейнымi палiтычных адносiнах, меньшасць -- правасланага веравызнання, нямецкiя памешчыкi, дваране прыбалтыйскага паходжання -- былi прызнаны апорай самадзяржая.

Пасля пастання 1963 г. урад вярнуся да палiтыкi прыпiскi да падатковых саслоя бяззямельная i неаселай шляхты, праявiшай актынасць у нацыянальным руху. У новых правiлах 1864 г. былi абцяжараны шляхi падцверджання шляхтай сваёй дваранскай годнасцi, што выклiкала некаторае скарачэнне колькасцi прадстанiко вышэйшага саслоя. У губернях была прычынена дзейнасць саслоных выбарных органа, а таксама зачынены дваранскiя вучылiшчы, заканчэнне якiх давала права паступаць на дзяржаную службу. У дваранскiя вучылiшчы паступалi дзецi маламаёмаснай шляхты, выклiкашай у рада асаблiвую заклапочанасць сацыяльнай актынасцю. Уведзены былi абмежаваннi пры паступленнi католiка у вышэйшыя i сярэднiя навучальныя становы. На тэрыторыi Беларусi заховалася ваеннае становiшча. Дваранства час яго дзеяння мела права збiрацца разам па некалькi чалавек, нават на сямейныя рачыстасцi, без асобага дазволу мясцовых урад. Заховалiся штрафы i кантрыбуцыйныя зборы, якiя спачатку накладвалiся бескантрольна i ператварылся крынiцу дадатковых дахода мясцовых улад, а па распараджэнню з 1866 г. накладвалiся толькi са згоды губернатара i генерал-губернатара Российское законодательство X - XX вв.: В 9 т. М., 1989, 1991, 1994. Т. 7-9..

Пасля адмены ваеннага становiшча заходнiх губерня ме пэныя хiстаннi сваёй палiтыцы дачыненнi дваранства. Але канечным вынiку, адмовiшыся што-небудзь змянiць у сферы абмежавання у адносiнах да каталiцкай часткi дваранства, урад абмежавання у адносiнах да каталiцкай часткi дваранства, урад пайшо па шляху выключэння з правiла, вызваля ад дзеяння закона асобных дваран, прадсталяючы гэта як акт асаблiвай мiласцi. Такiм чынам, улады стрымлiвалi незадаволеных i задавальнялi тых, з якiмi былi зацiкалены супрацонiцтве цi якiя iшлi на супрацонiцтва. Прада, спачатку на дробныя уступкi рад пайшо. У 1867 г. было дазволена замянiць прадвадзiцеля дваранства, якiя не мелi маёнтка у краi, на мясцовых рускiх цi правасланых памешчыка. Акрамя таго, у 1867 г. былi спынены се незавершаныя следчыя справы па дзелу пастаннi, а высланым у адмiнiстрацыйным парадку з Царства Польскага i заходнiх губерня было дазволена вяртаць i пасяляцца Царстве Польскiм Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. Мн., 1977..

Пачынаючы з канца 60-х гг. XIX ст. урад палiчы магчымым змянiць адносiны дачыненнi каталiцкай царквы i выдання польскай лiтаратуры. Не адмяняючы уведзенных абмежавання, урад вырашы пазбягаць дзеяння, якiя б маглi быць расцэнены як ганеннi на каталiцкую царкву. Закрыццi касцёла i каплiц адбывалiся з вялiкай перасцярогай. У мясцовым друку адкрытыя нападкi на католiка. Аднак мясцовая адмiнiстрацыя не адмовiлася ад пiльнага нагляду за каталiцкiмi святарамi i за зместам iх пропаведзя. Па-ранейшаму не дазвалалася ксяндзам пакiдаць свае прыходы без дазволу мясцовых улад, забаранялiся духоныя працэсы, якiя былi станолены каталiцкай царквой. Праяленнем некаторай лаяльнасцi канфесiйным пытаннi было выклiкана знiкненнем зацiкаленасцi рада саюзе з мясцовым каталiцкiм дваранствам для мацавання сваёй сацыяльнай апоры.

Пачынаючы сярэдзiне 1869 г. у беларускiх губернях аднавiлi выданне кнiг на польскай мове. У 70-х гг. XIX ст. з дазволу вiленскага цэнзара былi выдадзены 254 кнiгi на польскай мове, галоным чынам на рэлiгiйную тэматыку. Пры неабходнасцi невялiкiя падачкi мясцоваму дваранству радавымi коламi маглi быць вытлумачаны як першы крок да понага задавальнення iх памкнення у замен на адмову змагацца за адраджэнне Польшчы Гісторыя Беларусі ў кантэксце Еўрапейскай цывілізацыі.// Пад рэд. Сосны У.А.-Мн., 2005..

У час палiтычнай рэакцыi пачатку 90-х гг. XIX ст. ва мовах узмацнення палiтыкi велiкадзяржанага шавiнiзму урад i мясцовая адмiнiстрацыя адыходзяць ад палiтыкi папярэднiх гадо. Каталiцкае дваранства зно пачало спрымацца як ненадзейны саюзнiк. Папярэдняя палiтыка была абялена памылковай i здрадай “рускай справе” у Беларусi. Па загаду вiленскага генерал-губернатара I.С. Каханава 1884-1885 гг. большасць чынонiка каталiцкага веравызнання зно была звольнена i заменена на рускiх. Да 1888 г. былi зменены се прадвадзiцелi дваранства з лiку мясцовых каталiцкiх землеладальнiка на рускiх дваран, многiя з якiх не мелi зямельнай уласнасцi Беларусi.

Былi спробы нават зачынiць таварыствы сельскiх гаспадаро у сувязi з тым, што там, на думку расiйскiх улад, кiравалi справамi “польскiя” землеладальнiкi. Мясцовыя лады змацнiлi дыскрымiнацыйныя меры дачыненнi каталiцкага дваранства, не дапускалi парушэння абмежавальных закона у сферы землеладання i землекарыстання католiка i ярэя.

У залежнасцi ад змен адносiн улад да дваранства Беларусi адбывалiся перемены ва радавай палiтыцы дачыненнi да сялянства.

Адмена ва мовах пастання 1863 г. часоваабавязаных адносiн сялянства i перавод яго разрад уласнiка прымусiлi рад тэрмiнова вырашаць пытаннi забеспячэння сялян палiвам, размежаванне памешчыцкiх i сялянскiх угоддзя, а таксама сервтутнае пытанне. Памешчыкi пасля адмены часоваабязанага стану нярэдка пераставалi забяспечваць сялян i лiчылi, што апошнiя трацiлi права на сервитуты. У 1863 г. урад бы зацiкалены спакоi вёскi i сувязi з гэтым пайшо на ступкi сялянству. Адпаведна распараджэнню вiленскага генерал-губернатара за сялянамi заховалася права атрымання палiва ад памешчыка па станоленай плаце цi за павiнасцi. Урад забаранi таксама Беларусi i Лiтве абавязковае размежаванне годдзя па жаданню аднаго толькi памешчыка i захава за сялянамi права на сервтуты. Пасля 1864 г. калi пастанне станавiлася сё больш аддаленай гiстарычнай падзеяй урад спынi уступкi сялянству.

Ужо канцы 60-х гг. мясцовая адмiнiстацыя прапанавала выпадках несупадзення памера надзела сялян у сапрадансцi i паводле выкупнога акту браць за аснову памер падзелу адпаведнага выкупнога акту, што фактычна пазбаляла беларускiх сялян права на iх дарэформены надзел.

Сялянам прапановалася заключаць пагадненнi з памешчыкамi аб перадачы iх лiшка зямлi супраць выкупных дакумента за дадатковыя выкупныя плацяжы. У такiм выпадку, складася дадатковы акт. У выпадку, калi землеладальнiк не пагаджася на вяртанне зямлi, то яе адразалi карысць памешчыка.

На рубяжы 70-80 гг. урад зно правё некаторую гнуткасць у сялянскiм пытаннi i лiчы некаторыя бескрыдныя для памешчыка патрабаваннi сялян.

Не парушаючы право памешчыка у канцы 70-80-х гг. XIX ст. была зменена падатковая сiстэма, устанолены абавязковы выкуп зямлi для сiх сялян. За мэтай змяншэння малазямелля спрабавалi стварыць умовы для перасялення сялян на вольныя землi i арганiзаваць крэдыт для набыцця зямлi. Акрамя таго, прадугледжывалася лiквiдацыя сервтута i ладкаванне зямельнага пытання для дробных катэгорый сельскага насельнiцтва. У 1882 г. бы створаны Сялянскi пазямельны банк з мэтай арганiзацыi крыдыту для сялян, аказання дапамогi набыццi зямлi. У 1886 г. у Мiнску было адчынена аддзяленне гэтага банку, што з вялiкай надзеяй было сустрэта лiберальнымi коламi мясцовага грамадства. Аднак не вельмi выгадна было карыстацца паслугамi банку нават заможным сельскiм жыхарам. З-за вялiкiх працэнтных ставак дорага абыходзiлася зямля, купленая праз банк, у парананнi з яе рынкавым коштам.

Сяляне былi абцяжараны вялiкiм выкупнымi плацяжамi i подацямi. У сувязi з гэтым неаднаразовы здымалася пытанне аб спiсаннi нядоiмак. 21 лютага 1884 г. бы прыняты закон, паводле якога знiжалiся выкупныя плацяжы з сялян Магiлёскай i беларускiх павета Вiцебскай губерня. Па закону 18 мая 1882 г. у Расiйскай iмперыi паступова адмянялася падушная подаць Навучальны дапаможнік па гісторыі Беларусі.//Ходзін С.М., Яноўскі А.А. і інш.-Мн., 2001..

У 70-90-х гадах у адносiнах да сялянства для карысцi памешчыка праводзiлася палiтыка стрымлiвання паперызацыi вёскi, ускладення адрыву ад зямлi сялянства, захавання сельскай грамады. На гэта былi нацэлены закон 14 снежня 1893 г. аб неадчужэннi сялянскiх надзельных зямель i закон аб сельскагаспадарчых рабочых ад 12 чэрвеня 1896 г. якiя часткова аднавiлi пазаэканамiчную залежнасць сялян ад памешчыка.

Такiм чынам, у залежнасцi напружанасцi польскага нацыянальна-вызваленчага руху i палiтычнай сiтуацыi краiне змянiлася палiтыка i адносiны рада дачыненнi розных сацыяльных груп, перш за сё сялянства i дваранства -- зычайна супрацьлеглай залежнасцi. Хаця незалежна ад веравызнання дваранства заставалася ва радавай палiтыцы аснонай сацыяльнай апорай.

Спіс крыніц і літаратуры

1. Российское законодательство X - XX вв.: В 9 т. М., 1989, 1991, 1994. Т. 7-9.

2. Сборник правительственных распоряжений по водворению русских землевладельцев в Северо-Западном крае. Вильно, 1970.

3. Хрестоматия по истории Белоруссии. С древнейших времен до 1917 г. Мн., 1977.

4. Грыбко I.Л. Рэфармаванне гарадскога кiравання Беларусi ў 70-80-я гг. XIX ст.// Гiстарычная навука ў Белдзяржунiверсiтэце на рубяжы тысячагоддзяў. Мат. рэсп. навук.-практ. канф. Мн., 2000. С.91-95.

5. Самбук С.М. Политика царизма в Белоруссии во второй половине XIX в. Мн., 1980.

6. Гісторыя Беларусі. У 2-х частках. Ч. 2. XIX-XX стст. Курс лекцый// Пад рэд. Брыгадзіна П.І., Ладысева У.Ф. і інш.-Мн., 2002.

7. Гісторыя Беларусі. У 2-х частках. Ч. 2. Люты 1917 - 2000 гг.// Пад рэд. Новіка, Марцуля.-Мн., 2000.

8. Гісторыя Беларусі ў кантэксце Еўрапейскай цывілізацыі.// Пад рэд. Сосны У.А.-Мн., 2005.

9. Навучальны дапаможнік па гісторыі Беларусі.//Ходзін С.М., Яноўскі А.А. і інш.-Мн., 2001.