Гісторыя выяўленчага мастацтва Беларусі Х—пачатку ХХ стагоддзя

Надмагілле -- архітэктурна-скульптурны твор, які прызначаецца для ўвекавечання памяці нябожчыка і ўстанаўліваецца на яго магіле.

Нацюрморт (франц. Nature morte, іт. natura mortа -- мёртвая прырода) -- жанр выяўленчага мастацтва, у творах якога адлюстроўваюцца прадметы, арганізаваныя ў групу па вызначаным адзінстве.

Павалока -- у іканапісе кавалак тканіны, які наклейваюць на паверхню дошкі перад нанясеннем на яе леўкасу.

Панагія (грэч. Panagia -- усесвятая) -- невялікі, звычайна ўпрыгожаны каштоўнымі камянямі абразок з выявай Маці Боскай.

Пантакратар (грэч. - моцны) -- тып выявы Хрыста пагрудна ці ў поўны рост з благаслаўляльным рухам правай рукі і тэкстам Евангелля ў левай, у акружэнні нябеснай варты -- архангелаў.

Партрэт (франц. Partrait) -- выяўленне чалавека або групы людзей.

Партрэт сармацкі -- від параднага партрэта, пашыраны на Беларусі ў канцы XV--XVIII ст.

Пейзаж (франц. Paysage -- мясцовасць, краіна) -- жанр выяўленчага мастацтва, у якім асноўным прадметам выяўлення з'яўляецца натуральная або пераўтвораная чалавекам прырода.

Разцовая гравюра -- від гравюры на метале, у творах якой паглыбленыя элементы друкарскай формы ствараюцца (выразаюцца) з дапамогай спецыяльнай прылады -- штыхеля (металічнага стрыжняромбападобнага, клінападобнага, паўвальнага сячэння са зрэзаным вострым канцом).

Ракако (франц. Rococo ад rocaille -- літаральна драблёны камень, ракавіна) - стылістычны напрамак у мастацтве сяр. XVIII ст. Вызначаецца пышнасцю, багаццем крывалінейных паверхняў (матыў «ракайля» -- ракавіны), складаным каспазіцыйным і каларыстычным вырашэннем, камернасцю.

Рамантызм (франц. Romantisme) -- кірунак у мастацтве XIX ст., які ўзнік як рэакцыя на рацыяналізм эстэтыкі класіцызму.

Роспіс дэкаратыўны -- арнаментальная ці сюжэтная кампазіцыя, выкананая на дрэве, кераміцы, палатне, шкле, на частках архітэктурных пабудоў, прадметаў.

Рэльеф (франц. Relief ад лат. Relevo -- узнімаю) -- скульптурная выява на плоскасці, у якой галоўнымі выразнымі сродкамі з'яўляецца магчымасць разгортвання кампазіцыі на плоскасці, перспектыўнай пабудовы выявы і стварэнне прасторавай элюзіі.

Сімвалізм (франц. Symbolism ад грэч. Symbolon -- умоўны знак, сімвал) -- напрамак у еўрапейскім мастацтве кан. XIX -- пач. XX ст., заснаваны на мастацкім выкананні праз сімвал, які разглядаўся параджэннем паэтычнага прасвятлення і выказваннем незямнога, схаванага ад звычайнай свядомасці сэнсу з'яў.

Скульптура (лац. Sculptura ад sculpo -- высякаю, выразаю), таксама пластыка -- від выяўленчага мастацтва, заснаваны на прынцыпе аб'ёмнага фігурнага трохмернага выяўлення.

Станковае мастацтва -- род выяўленчага мастацтва, творы якога нясуць самастойны характар і не маюць прамога дэкаратыўнага або ўтылітарнага прызначэння.

Статуя (лац. Stаtua) -- адзін з асноўных відаў скульптуры, для твораў якой характэрна свабоднае размяшчэнне выявы ў прасторы.

Тытульны ліст, тытул (ад лац. Titulus -- надпіс, загаловак) -- загаловачная старонка друкаванага выдання, на якой змяшчаюць назву кнігі, назву выдавецтва, імя аўтара, месца і год выдання.

Тэмпера (іт. tempera aд лац. Temperare -- змякчаць, змешваць) -- фарба, якая складаецца з пігменту, замешанага на яечным жаўтку, бялку, казеіне, і разбаўленага вадой.

Філігрань, скань (франц. Filigrane -- іт. Filigrana ад лац. filum і granum - зерне) -- від ювелірнай тэхнікі, заснаванай на стварэнні ўзору з залатога, сярэбрнага або меднага дроту, ажурнага ці напаянага на аснову; часта спалучаецца з зерню, чаканкай і эмалямі.

Фрэска (ад лац. Fresco -- літаральна свежы) -- тэхніка манументальнага жывапісу па свежай, вільготнай тынкоўцы, якая пры высыханні ўтворае тонкую празрыстую плёнку і замацоўвае фарбы, надаючы ім колеравую і танальную даўгавечнасць.

Чаканка -- тэхніка апрацоўкі ліставога металу чаканамі для атрымання рэльефных выяў.

Эмалі, фініфть -- тэхніка, якая выкарыстоўваецца ў ювелірным мастацтве, а таксама сам выраб,упрыгожаны эмаллю.

Энкалпіён -- металічны двухстворкавы нагрудны крыж-складзень, выкананы ў тэхніцы ліцця; твор ювелірнага мастацтва.

Энкаўстіка -- жывапіс воскавымі фарбамі, якія наносяцца на выяўленчую паверхню ў гарачым ці халодным стане.

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Аляксееў А., Лукашэвіч А. Спадчына Беларусі. Фотаальбом. - Мінск: УП «Мінская фабрыка каляровага друку», 2005. -- 319 с., іл.

2. Альбом жывапісных твораў беларускага мастака Пятра Явіча. Аўтар тэксту: М. Гугнін. Віцебск. 1999. 160с.: іл.

3. Бажэнава В. На памежжы Захаду і Усходу. Беларускае мастацтва XVII стагоддзя. -- №5. -- май 2009.

4. Бажэнава В. На шляху Візантыі. Іконапіс XV стагоддзя. -- №4. -- красавік 2009.

5. Беларусь у малюнках Напалеона Орды. Другая палова XX стагоддзя. Укладальнікі: А.М. Кулагін, У.А. Герасімовіч. - Мінск: «Беларусь», 2004. -- 141 с., іл.

6. Вайна ў люстры часу. /Мастацтва. -- №6. -- чэрвень 2009.

7. Гісторыя беларускага мастацтва: У 6-ці т. Т. 1.: Ад старажытных часоў да другой паловы XVI ст. / Рэд. кал.: С.В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. Рэд. Тома Марцэлеў С.В., Дробаў Л.М. -- Мінск: Навука і тэхніка, 1987. -- 304 с.: іл.

8. Гісторыя беларускага мастацтва: У 6-ці т. Т. 2.: Другая палова XVI -- канец XVIII ст. / Рэд. кал.: С.В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. Рэд. Тома Сахута Я.М. -- Мінск: Навука і тэхніка, 1988. -- 384 с.: іл.

9. Гісторыя беларускага мастацтва: У 6-ці т. Т. 3.: Канец XVIII -- пачатак XX ст. / Рэд. кал.: С.В. Марцэлеў (гал. рэд.) і інш. Рэд. Тома Дробаў Л.М., Карнач П.А. -- Мінск: Навука і тэхніка, 1989. -- 448 с.: іл.

10. Дробов Л.Н. Живопись Белоруссии XIX -- начала XX в. Под ред. А.И. Мальдиса. -- Минск: «Вышэйшая школа», 1974. -- 336 с., ил.

11. Жывапіс Беларусі XII -- XVIII стагоддзяў. Фрэска. Абраз. Партрэт. Аўтар уступнага тэксту Н.Ф. Высоцкая. Мінск. Выдавецтва «Беларусь». 1980. -- 315с.: іл.

12. Жывапіс барока Беларусі./ Аўт. -- склад. Н.Ф. Высоцкая. -- Мн.: Бел ЭН; МФКД. 2003. --304 с.: іл.

13. Іван Хруцкі. 1810--1885. Альбом-каталог. Аўт.-склад. Паньшына И.Н., Ресіна Е.К. Мінск. «Беларусь». 1990. --122 с.: іл.

14. Іканапіс Беларусі XV -- XVIII стст. Альбом. Аўтар тэксту і складальнік Высоцкая Н.Ф. -- Мінск: «Беларусь», 1992. -- 231с., іл.

15. Карпенка А. Далікатны рэнесанс і ўрачыстае барока.Алтарны жывапіс. /Мастацтва. -- №6. -- чэрвень 2009.

16. Лазука Б.А. Гісторыя беларускага мастацтва. У 2 т. Т. 1. Першабытны лад -- XVII стагоддзе. -- Мінск: «Беларусь», 2007. -- 252 с.: іл.

17. Лазука Б.А. Гісторыя беларускага мастацтва. У 2 т. Т. II. XVIII -- пачатак XXI стагоддзя. -- Мінск: «Беларусь», 2007. -- 351 с.: іл.

18. Лазука Б.А. Слоўнік тэрмінаў: Архітэктура, выяўленчае і дэкаратыўна-прыкладное мастацтва: Дапаможнік для вучняў. -- Мінск: «Беларусь», 2001. -- 158 с.

19. Лявонава А.К. Старажытнабеларуская скульптура. -- Мінск: Навука і тэхніка, 1991. -- 208 с., іл.

20. Мастацкае выданне «Язэп Драздовіч». Альбом-манаграфія. /Гал. рэд. К.Цвірка, Рэд. рада: У.Басалыга, М.Купала, А.Ліс, А.Марачкін і інш. -- Мінск. «Беллітфонд», 2002 г., -- 200с. іл.

21. Мая зямля. Жывапіс беларускіх мастакоў. Альбом. -- Мінск. «Мастацтва», 1996., --158 с., іл.

22. Молчанова Л.А. Очерки материальной культуры белорусов XVI -- XVIII вв. -- Минск: Наука и техника, 1981. -- 112 с., ил.

23. Нацыянальны мастацкі музей Рэспублікі Беларусь. Мастацтва XV -- пачатку XX стагоддзя. Аўтары-складальнікі: Ю.А. Піскун, Н.Ф. Высоцкая, А.У. Карпенка і інш. -- Мінск: «Беларусь», 2004. -- 330 с., іл.

24. Популярная художественная энциклопедия: Архитектура. Живопись. Скульптура. Графика. Декоративное искусство / Гл. ред. Полевой В.М.; Ред. коллегия: Маркузон В.Ф. и др. -- Москва: «Сов. Энциклопедия». Книга 2. М -- Я, 1986, -- 432 с., ил., 32 л. Ил.

25. Рэпрадукцыі твораў беларускіх мастакоў. Альбом. Укладальнік -- Бессараб Д.А. Рэдактар Міхнавец Р.В.. Укладанне афармленне ПУВП «Беларускі верасень», Мінск. 2005г. -- 15 с.: іл.

26. Рынкевіч У. З гронкі віленскіх гравёраў. -- №10. -- кастрычнік 2008.

27. Свае ці чужыя? З рэдакцыйнага «круглага стала» вакол праблем ідэнтыфікацыі беларускага мастацтва канца XIX -- пачатку XX стагоддзя. /Мастацтва. -- №11. -- лістапад 2009.

28. Селіцкі А. Загадкі полацкага храма. -- №2. -- люты 2008.

29. Таланцава В.Ф. Мастацтва бачыць свет: Вучэбны дапаможнік па выяўленчым мастацтве для пятага класа агульнаадукацыйных школ. -- Мінск: «Беларусь», 1998. -- 232 с., іл.

30. Францыск Скарына і яго час: Энцыкл. давед. / Беларус. Сав. Энцыклапедыя; Рэдкал. І.П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. -- Мн.: БелСЭ, 1988. -- 608 с.: іл.

31. Церашчатава В.В. Старажытнабеларускі манументальны жывапіс: XI -- XVIII стст. -- Мінск: Навука і тэхніка, 1986. --183 с., іл.

32. Яскевич А.С. Становление белорусской художественной традиции. -- Минск: Наука и техника, 1987. -- 232 с.

33. Энциклопедический словарь юного художника. Сост. Платонова Н.И., Синюков В.Д. -- Москва: «Педагогика», 1983. -- 416 с., ил.

Размещено на Allbest.ru