У фразеалагічным фондзе беларускай мовы шырока адлюстравана гісторыя, нацыянальная культура, светапогляд, умовы штодзённага жыцця беларусаў [1, с.124]. Менавіта часам жыцця пісьменніка, яго знітаванасцю з родным краем, бытам людзей, непадзельнасцю з прыродай абумоўлена выкарыстанне класікам беларускай літаратуры Якубам Коласам кампаратыўных фразеалагізмаў у мове сваіх твораў. Адметнасць коласаўскіх параўнанняў у іх "прыземленасці”, прывязанасці да звычайных з'яў, канкрэтных рэалій жыцця. Але па-майстэрску ўведзеныя ў тэкст, яны служаць трапнай і вобразнай аналогіяй да таго, пра што піша паэт [6, с.122].

Кампаратыўныя фразеалагізмы ўяўляюць сабой асобны клас фразеалагічных зваротаў, да якіх такасма адносяцца фразеалагічныя зрашчэнні, адзінствы, спалучэнні і выражэнні. Фразеалагічныя параўнанні, як і некампаратыўныя фразеалагізмы, характарызуюцца ўстойлівасцю, узнаўляльнасцю, з'яўляюцца ўзуальнымі моўнымі адзінкамі і адносяцца да лексіка-фразеалагічнага ўзроўню мовы, што адрознівае іх ад аказіянальных (індывідуальна-аўтарскіх) параўнанняў, якія належаць мове.

Кампаратыўныя фразеалагізмы вылучаюцца тым, што іх кампаненты маюць большую прывязанасць да свайго лексічнага значэння, бо інакш яны б не мелі такіх высокіх мастацкіх вартасцей. У аснову кампаратыўнага фразеалагізма пакладзена тая ці іншая прыкмета, паводле якой і адбываецца параўнанне, калі кампаненты страцяць сваё асабістае лексічнае значэнне, то немагчыма будзе абазначыць падставы, на аснове якіх параўнанне пабудавана. Напрыклад, кампаратыўны фразеалагізм працаваць як катаржнік `без перадышкі, напружана, у цяжкіх умовах' дапамагае правесці паралель паміж працай канкрэтнай асобы, якая параўноўваецца, з абстрактнай асобай катаржніка. Катаржнік - чалавек, які выконвае цяжкую фізічную працу. Па гэтай прыкмеце і адбываецца параўнанне, атаясамліванне суб'екта і аб'екта параўнання.

Уласна фразеалагізмы ўспрымаюцца як адзінства, якое не патрабуе абавязковага паглыблення ў значэнне кампанентаў, яны настолькі цесна ўпляліся ў наша маўленне, што для іх разумення неабавязкова праводзіць лексічны або этымалагічны аналіз.

Кампаратыўныя фразеалагізмы, якія адзначаюцца ў слоўніку фразеалагізмаў мовы твораў Якуба Коласа раскласіфікаваны паводле семантычнага значэння на шэсць груп:

1) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія характарызуць чалавека і яго якасці;

2) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія характарызуць прадметы, з'явы;

3) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія аднолькава могут характарызаваць як чалавека, так і прадметы;

4) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія характарызуць дзеянне, яго прыкметы і ўласцівасці;

5) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія характарызуць прастору, яе якасці і змяненні;

6) кампаратыўныя фразеалагізмы, якія характарызуць колькасны стан з'яў і прадметаў.

Такая класіфікацыя дазваляе глыбей і грунтоўней разгледзець і прааналізаваць творчую спадчыну мастака, выявіць густ, прыхільнасці Коласа, яго погляд на жыццёвыя рэаліі, адносіны да акаляючага свету, да народа, да працы, да ўсяго таго, што цікавіла пісьменніка, хвалявала яго. Кампаратыўныя фразеалагізмы, дзякуючы сваёй вобразнасці і экспрэсіўнасці, з асаблівай тонкасцю і сілаю дазваляюць падкрэсліць аўтарскія адносіны да той ці іншай рэчы, справы, з'явы грамадскага жыцця.

Аналіз устойлівых параўнанняў Якуба Коласа дае падставы зрабіць вывад, што яны - неад'емны, колькасна і якасна значны элемент у структуры яго твораў, што ўстойлівыя параўнанні складаюць індывідуальна-творчую адметнасць стылю пісьменніка, а яго вобразныя асацыяцыі абумоўлены найперш яго светапоглядам, зместам, задачамі твора і пэўнымі ідэйна-вобразнымі сувязямі з часткай кантэксту ці ўсім творам [6, с.124].

Літаратура

1. Пятрова, Н.П. Нацыянальна-культурная семантыка фразеалагічных адзінак у беларускай мове / Н.П. Пятрова // Веснік Магілёўскага дзяржаўнага універсітэта імя А.А. Куляшова. ? 2007. ? №4. ? С.123-127.

2. Кондаков, Н.И. Логический словарь справочник / Н.И. Кондаков. ? Москва, 1975. ? 720 с.

3. Юрченко, И.А. Адъективные устойчивые сравнения как составная часть фразеологии / Юрченко И.А. // Вестник Полоцкого государственного унивеситета. Гумунитарные науки. ? 2006. ? №7. ? С. 203-208.

4. Ашарчук, І.А. Індывідуальна-аўтарскае ўжыванне фразеалагічных і свабодных словазлучэнняў у мове твораў Якуба Коласа / Ашарчук І.У. // Веснік Гродзенскага дзяржаўнага універсітэта імя Янкі Купалы. ? 2006. ? №3. ? С.39-41.

5. Слоўнік фразеалагізмаў мовы твораў Я. Коласа: Звыш 6000 слоўнікавых артыкулаў / Пад рэд.А.С. Аксамітава. Мінск, 1993. ? 655 с.

6. Ляшчынская, В.А. Слова ў паэзіі Янкі Купалы / В.А. Ляшчынская. ? Мінск, 2004. ? 272 с.

7. Долгова, А.О. Грамматическая и лексико-семантическая система устойчивых сравнений как класса фразеологических оборотов (на материале русского, английского, немецкого языков) / А.О. Долгова. ? Минск, 2007. ? 23 с.

8. Шанский, Н.М. Фразеология современного русского языка / Н.М. Шанский. ? Москва, 1969. ? 195 с.

9. Огольцев В.М. Устойчивые сравнения в системе русской фразеологии / В.М. Огольцев. ? Ленинград, 1978. ? 160 с.

10. Копыленко, М.М. Об объёме и методах фразеологии как научной дисциплины / М.М. Копыленко. ? Ташкент, 1965. ? 272 с.

Размещено на Allbest.ru