Предикатные ўнясення ў апавяданнях Ўільяма Фолкнэра: структурныя, семантычныя і прагматычныя асаблівасці

Das Thema von unserer Diplomarbeit ist "PREDICATIVE PARENTHESEN IN DEN NOVELLEN VON WILLIAM FAULKNER: STRUKTURELLE, SEMANTISCHE UND PRAGMATISCHE CHARAKTERISTIKEN". Die wissenschaftliche Forschung verhandete ьber die Untersuchung von strukturellen, semantischen und pragmantischen Funktionen von Parenthesen in den Kunstwerken. Als Material fьr unsere AbschluЯarbeit wurden 19 Novellen von William Faulkner benutzt. Mit der Hilfe der Abgrenzungmethode haben wir etwa 305 predicative Parenthesen.

Die Forschung wurde auf der textozentriken Einstellung und auf der Methode von der Kontextanalyse gegrьndet. Wir verwendeten auch die Methoden von Zarubina und Irena Kaluza.

Der praktischen Wert von dieser Diplomarbeit ist solcher, daЯ man die meisten SchluЯfolgerungen in der Stilistik und in der Textinterpretierung benutzen kann.

План

УВОДЗІНЫ

Раздзел 1. Эстэтычныя і лінгвістычныя перадумовы текстоцентричного падыходу да даследавання парантетичних унясенні

1.1 Эстэтычныя прынцыпы Ўільяма Фолкнэра

1.2 Тэкст, тэкставыя ўласцівасці і адзінкі; аспекты текстоцентричного аналізу

1.2.1 Суадносіны паняццяў "тэкст" і "мастацкі твор"

Раздзел 2. Лінгвістычны (онталягічны) статус прэдыкатыўных парантетичних унясенні

2.1 Праблема размежавання паняццяў "вставнисть", "вставленисть", "парантетичнисть"

2.2 Эксплікацыі паняцця "прэдыкатыўных"

2.3 Крытэрыі размежавання прэдыкатыўных парантетичних унясенні (ППВ) у творах Ўільяма Фолкнэра

2.4 Лінгвістычны статус прэдыкатыўных парантетичних ўнясення ў мастацкім тэксце Ўільяма Фолкнэра

РАЗДЗЕЛ 3. Предикатные ўнясення ў структурна-семантычныя і прагматычныя адзінку мастацкага тэксту

3.1 Прагматычная значнасць рэалізацыі катэгорыі інтэгратыўнасці

3.2 Прэдыкатыўных парантетичне унясенні як стылістычны прыём і сродак выражэння

3.3 Прагматычная значнасць рэалізацыі уласцівасцяў рэтраспекцыі і проспекцию

3.4 Прагматычная значнасць рэалізацыі дыскрэтнасці

3.5 Прагматычныя функцыі прэдыкатыўных парантетичних унясенні

высновы

бібліяграфія

УВЯДЗЕННЕ

Праблемы экспрэсіўнасць сінтаксісу заўсёды прыцягвалі ўвагу даследчыкаў, так з'явілася магчымасць новай больш поўнай інтэрпрэтацыі складаных граматычных з'яў. Да такіх з'яў адносяцца прэдыкатыўных парантетични ўнясення, якія варта разглядаць як феномен сінтаксісу прапановы і граматыкі тэксту.

Навізна даследаванні заключаецца ў шматаспектна падыходзе да парантеза: упершыню праводзіцца комплексны аналіз гэтага сінтаксічнага з'явы шляхам паслядоўнага разгляду структурна-семантычна прагматычнай функцыі ў рамках мастацкага творы.

Аб'ектам даследаванні абраныя парантетични ўнясення, якія функцыянуюць у апавяданнях У.Фолкнера.

Прадметам даследаванні структурна-семантычныя і прагматычныя асаблівасці парантеза.

Працоўная гіпотэза,якая вылучаецца ў даследаванні заключаецца ў тым, што экспрэсіўная функцыя парантетичних унясенні, экспрэсіўны характар з'яўляецца вынікам напластаванні тэкставых характарыстык на статычную прыроду прапановы. Таму парантеза - гэта не толькі, нават не столькі прыналежнасць прапановы, колькі прыналежнасць тэксту.

Мэта даследаванні заключаецца ў шматпланава даследаванню структуры, семантыкі, кампазіцыйна-прагматычных функцый парантетичних ўнясення ў мастацкім творы і ў распрацоўцы комплексу параметраў (тэкстуальнага ўзроўню) для тыпалагізацыі парантеза.

Мэта абумоўлівае шэраг канкрэтных задач даследаванні, а менавіта:

1. Вызначэння такіх паняццяў як "парантетичне ўнясення", "эстэтычны ідэал", "эстэтычнае крэда".

2. Эксплікацыі Канстытутыўныя уласцівасцяў лінгвістыкі тэксту: інтэгратыўнасці, проспекцию / рэтраспекцыя, дыскрэтнасць.

3. Апісанне крытэрыяў дэлімітацыі і ўстанаўлення лінгвістычнага статусу парантезе ў апавяданнях У.Фолкнера.

4. Выяўленне структурна-семантычных характарыстык парантетичних унясенні.

5. Ўстаноўка набору параметраў структурна-семантычнага і прагматычнага характару для поўнага апісання парантетичних ўнясення ў прозе У.Фолкнера.

Матэрыялам для даследавання паслужылі творы аднаго з самых вядомых амерыканскіх пісьменнікаў XX стагоддзя Ўільяма Фолкнэра (1897-1962), проза якога адрозніваецца складаным сінтаксісам.

Метадам выбаркі было аддзеленае каля 305 прэдыкатыўных парантетичних адзінак, якія з'яўляюцца найбольш тыповымі для мастацкай манеры У.Фолкнера.

Аналізаваліся такія апавяданні Фолкнэра: "A Justice", "The Courthouse (A Name for the City)", "Red Leaves", "Was", "Raid", "Wash", "An Odor of Verbena", "The Bear" , "Spotted Horses", "That Evening Sun", "Ad Astra", "A Rose for Emily", "Dilsey", "Old Man", "Death Drag", "Uncle Bud and the Three Madams", "Percy Grimm »,« Delta Autumn "," The Jail (Nor Even Yet Quite Relinquish -) ". Агульная колькасць друкаванага тэксту складае 688 старонак.

Даследаванне грунтуецца на прынцыпах лінгвістыкі тэксту (текстоцентричного падыход) з выкарыстаннем метадаў кантэкстуальнай аналізу. Пры дэлімітацыі парантезе і апісання іх прыроды выкарыстоўвалася методыка, прапанаваная Н.Д. Зарубиною і польскай даследчыца И. Калужою. Уласцівасці тэксту вызначаліся дэдуктыўным спосабам. Даследаванне праводзілася ў рэчышчы іманентнай стылістыкі.

Практычная каштоўнасць даследаванні заключаецца ў магчымасці выкарыстання яго асноўных высноваў у працэсе выкладання стылістыкі англійскай мовы пры вывучэнні раздзела "Стылістычныя магчымасці сінтаксічных адзінак", а таксама на лекцыях і семінарскіх занятках спецкурса па "Інтэрпрэтацыі тэксту".

Структура даследаванне складаецца з ўвядзення, трох кіраўнікоў, заключэння, бібліяграфіі, (27 пазіцый), а таксама двух табліц. Агульны аб'ём дыпломнай працы складае 47 старонак.

Раздзел 1. Эстэтычныя і лінгвістычныя перадумовы текстоцентричного падыходу да даследавання парантетичних унясенні

1.1 Эстэтычныя прынцыпы У. Фолкнера

Вывучэнне сінтаксісу пісьменніка як творчай асобы - праблема, у якой лінгвістычны аспект цесна перасякаецца з аспектам эстэтычным. Таму ўсе спробы штучна абгарадзіць мову мастацкай літаратуры рамкамі выключна лінгвістычнага або агульнаэстэтычным падыходу выключае магчымасць цэласнага аналізу мастацкага твора. Кожная стылістычная сістэма мастацкага твора (сінтаксіс з'яўляецца адным з найважнейшых яе пластоў) уяўляе сабой складанае адзінства аб'ектыўнага (пэўнага гістарычнага перыяду, яго сацыяльнымі, эканамічнымі асаблівасцямі, узроўнем развіцця навукова-тэхнічнай і агульнай думкі) і суб'ектыўнага, што звязана з тварам аўтара, яго біяграфіяй, вопытам і светапоглядам. Вядома, што пісьменнік піша, таму што не можа не пісаць, але і як ён піша - у вялікай ступені вызначаецца аб'ектыўнымі фактарамі.

Усё сказанае тычыцца непасрэдна твораў, напісаў Уільям Фолкнер, адзін з самых вядомых амерыканскіх раманістаў нашага стагоддзя, які атрымаў рэпутацыю мастака-рэаліста і мастака-эксперыментатара, што "любіў выдумляць і спрабаваць, парушаючы сталыя традыцыі і наносячы нямала цяжкасцяў чытачу". Мастацка-эстэтычная платформа У. Фолкнера асвятлялася ў працах выдатных даследчыкаў, такіх як П.В. Палиевський, М.А. Анастасьев, Д. Затонський, О. Зверев, И. Кашкин, М. Мендельсон, О.К. Савуренок, Т. Мотильова, М. Ландор, Е. Книпович, О. Николюкин. З мэтай сістэматызацыі існуючых пунктаў гледжання адносна мастацкіх прынцыпаў У. Фолкнера, можна выкарыстоўваць паняцце "эстэтычнага ідэалу" і "эстэтычнага крэда" пісьменніка.

Эстэтычны ідэал адлюстроўвае стаўленне пісьменніка да навакольнага яго сацыяльнай дзейнасці і яго ўяўленні аб найлепшым прыладзе грамадства і найбольш дасканалую чалавечую асобу.Эстэтычны ідэал У.Фолкнера звязаны з яго верай у магчымасць "выстаяць і перамагчы".

Эстэтычнае крЭда пісьменніка уяўляе сабой сукупнасць поглядаў на мастацтва.Эстэтычнае крэда У.Фолкнера можа быць прадстаўлена як:

1. Паслядоўная прыхільнасць прынцыпам рэалістычнага мастацтва, вера ў яго пераўтваральны сілу і дабратворны ўплыў на грамадства.

2. Упэўненасць у тым, што модернистський паток свядомасці "джойсивського тыпу" не з'яўляецца апошнім, канчатковым словам развіцця мастацтва, а толькі адзін з момантаў мастацкага адлюстравання рэчаіснасці.

1.2 Тэкст, тэкставыя ўласцівасці і адзінкі: аспекты текстоцентричного аналізу

Перш, чым пачаць даследаванне канкрэтнага лінгвістычнага аб'екта, неабходна мець дастаткова дакладнае вызначэнне паняццяў.

Спецыфіка лінгвістычнай значнасці прэдыкатыўных парантетичних ўнясення ў творах У. Фолкнера можа быць інтэрпрэтаваная з выкарыстаннем катэгарыяльнага апарата лінгвістыкі тэксту.

Па-першае, прэдыкатыўных парантетични ўнясення (далей ППВ) судзяць аб'екта макросинтаксичного характару (вялікі аб'ём, складанасць структуры і пунктуацыйных афармлення). Па-другое, парантеза У. Фолкнера размешчаныя вельмі часта ў такой сінтаксічнай пазіцыі прапановы, ці ўключаная ў парантеза інфармацыя бывае настолькі адарваная ад кантэксту, што галоўная лінія паведамлення парушаецца, і чытач вымушаны часта "вяртацца" ў папярэдніх старонак. Больш за тое, парантеза могуць прагназаваць падзеі, якія ідуць. Таму намі была вылучана гіпотэза аб тым, што прэдыкатыўных парантетични унясенні У. Фолкнера ставяцца да тэкстава лінгвістыкі. Узнікае неабходнасць апісаць змест паняцця "тэкст". Вядома, што сёння не існуе адзінага вызначэння тэксту, якое павінна тэрміналагічны характар. Некаторыя навукоўцы, напрыклад, Л.С. Бархударов, лічаць, што тэкст з'яўляецца моўнай адзінкай і мае ў сабе тое агульнае, што ляжыць у аснове асобных канкрэтных тэкстаў. Диеи ж пункту гледжання прытрымліваюцца З.Я. Тураева (33, 37), И.В. Арнольд (2, 34). Іншыя (Н.Л. Слюсарева, О.О. Леонтьев, О.И. Новиков, лічаць, што тэксту ўласцівы статус маўленчай адзінкі.

Разгледзім канцэпцыі іншых навукоўцаў. М.Я. Сердобинцев лічыць, што тэкст - гэта лингво-стылістычная адзінка, якая мае моўную, маўленчую і стылістычную прыроду. Як стылістычная катэгорыя тэкст уяўляе сабой структуру, якая валодае стылістычнай значнасці внутритекстовых элементаў, улічваючы іх сувязь з позатекстових асяроддзем. У апошні час тэкст пачалі разглядаць як асноўны сродак камунікацыі (А.В. Звегинцев, Г.В. Колшанский (10, 27)). "Тэкст-гэта любы канчатковы ўрывак прамовы, які ўяўляе сабой нейкае адзінства з пункту гледжання зместу, перадаваны з другараднай камунікатыўнай мэтай і не мае ўнутранай арганізацыі, што адпавядае гэтай мэты" (4 443-444). Найбольш выразна фармулюе сваё разуменне тэксту А.А. Леонт Грыгор'еў, кажучы, што "тэкст з'яўляецца функцыянальна закончаны маўленчае цэлае". У семіётыкі пад тэкстам разумеецца любая знакавая, не толькі моўная, структура, перадае пэўнае цэласнае значэнне (Р.Барт). Гэта шырокае вызначэнне тэксту дае магчымасць знайсці некаторыя падобныя рысы паміж шматлікімі рознымі аб'ектамі, але спецыфіку асобнага аб'екта яно відавочна спрашчае.

Розніца ў вызначэннях тэксту тлумачыцца тым, што даследчыкі зыходзяць у сваіх развагах па нейкім адным прынцыпе і, адпаведна, завуць (эксплицитно або імпліцытна) свой падыход да тэксту. Такіх падыходаў існуе некалькі:

1. Камунікатыўна-арыентаваны (А.В. Звегинцев, П.В. Колшанський, Т.М.Миколаева).

2. Функцыянальна-арыентаваны (В.Г. Адмони, К.В. Кожевникова, А.А. Леонт Грыгор'еў, Е.О. Реферовська, М.Б. Храпченко).

3. Семантычны (М.А. Хеллидей).

4. Семіятычны (З.С. Херрис, Р. Барт).

5. Стылістычны (П. Гиро).

6. Структурны (К. Бринкер).

Зыходзячы з мэт дадзенага даследавання, будзем (за И.Р. Гальпериним) разумець тэкст як "Твор мовленневотворчого працэсу, які мае скончанасць, які обьектований ў выглядзе пісьмовага дакумента, літаратурна апрацаваны ў адпаведнасці з тыпам гэтага дакумента, твор, якое складаецца з назвы (загалоўка) і шэрагу адмысловых адзінак (сверхфразового адзінства), якія аб'яднаныя рознымі тыпамі лексічнага, граматычнага, лагічнага і стылістычнага сувязі, якія маюць пэўную накіраванасць і прагматычную ўстаноўку "(6, 18).

Чаму мы лічым гэта вызначэнне найбольш прызнаным? Перш за ўсё таму, што ў ім тэкст трактуецца як вышэйшая адзінка пісьмовай тыпу мовы, неабходна паслядоўна аддзяліць ад выразы вышэйшай адзінкі вуснага тыпу гаворкі. Па-другое, у гэтым вызначэнні названы ўсе тыя параметры, згодна з якім мяркуецца ажыццявіць аналіз прэдыкатыўных парантетичних ўнясення ў мастацкім творы. Пяройдзем да разгляду праблемы адзінак тэксту. Найбольш распаўсюджана меркаванне аб тым, што галоўнай твораць адзінкай тэксту з'яўляецца сверхфразового адзінства (далей НФЕ), хоць існуе шэраг роднасных тэрмінаў: складанае сінтаксічныя цэлае, вялікі кантэкст, празаічная страфа, коммуникатив.

Сверхфразового адзінства разумеецца як паслядоўнасць прапаноў, якая злучаная агульнай микротемы і рознымі спосабамі мижфразового сувязі, які характарызуецца пэўнай структурнай і семантычнай арганізацыяй і адносна сэнсавай скончанасць і аўтаномнасцю, якую гэтая адзінка захоўвае таксама і ў тым выпадку, калі яна выдаленая з тэксту (15, 218). НФЕ не варта атаясамліваць з абзацам. Даследаванне Н.А. Левковськои (13), И.Р. Гальперина (14), О.А. Реферовськои сведчаць аб тым, што абзац - гэта перш за ўсё літаратурна-кампазіцыі (стылістычная) адзінка, у той час як сверхфразового адзінства - адзінка структурна-сэмантычная (лінгвістычная).

Звернемся далей да ўласцівасцяў тэксту. Лінгвісты вылучаюць вялікая колькасць уласцівасцяў, якія характарызуюць тэкст з той ці іншага боку: інфарматыўнасць, дыскрэтнасць, персональшсть имперсональшсть, ўстаноўка на чытача (15, 206); складнасць (когезия), дзяленне, прагматычнасць, рэтраспекцыя / проспекцию, автосемантия і синсемантия, кантынуум, пресуппозиции, партитурнисть (6, 22-23, 44); паслядоўнасць (7, 22); падтэкст (9, 8); унікальнасць, выдзяленне, сэнсавая раўнавагу частак выказванні, нявызначанасць (16, 31) і іншыя.

Варта заўважыць, што некаторыя з вышэйназваных уласцівасцяў, такія як інфарматыўнасць, рэтраспекцыя, складнасць і іншыя, маюць загальнотекстовий характар, г.зн. яны абавязковыя для ўсіх тыпаў тэксту, іншыя катэгорыі, напрыклад, проспекцию, асобу / имперсональнисть, якія належаць прыватным факультатыўным тыпах (15, 206). Найбольш важнай загальнотекстовою катэгорыяй, якая выяўляецца ў здольнасці тэксту функцыянаваць як адзінае цэлае, не зводзіцца да сумы элементаў, якія складаюць яго, з'яўляецца інтэгратыўнасці (у тэрміналогіі О.М. Мороховського). Апошняя мае два бакі - семантычную і фармальна-структурную, што адлюстроўваецца ў двух узаемазвязаных аспектах тэксту - яго цэласнасці і складнасці (15, 207). Пры гэтым цэласнасць прадугледжвае перш за ўсё сэнсавае адзінства тэксту, а складнасць - суадносіны зместу розных фрагментаў тэксту з дапамогай злучных сродкаў, так званых "сігналаў синсемантии" (15, 207, 212).

Інтэгратыўнасці цесна звязаная з рэтраспекцый іпроспекцию (У тэрміналогіі прафесара И.Р. Гальперина). Рэтраспектыва - гэта здольнасць тэксту, прымушае звяртацца да раней выказанай змястоўна фактуальным інфармацыі, а проспекцию выяўляецца ў прадбачанні змястоўна фактуальным інфармацыі, эксплицитно выказана ў наступных частках тэксту (5, 44). Неабходнасць уліку гэтых двух уласцівасцяў тэксту была падказана самім жанрам апавяданняў У.Фолкнера, у якіх аб'ектам мастацкага малюнка з'яўляецца "свядомасць" персанажаў, іх успаміны, ўяўлення, мары, сны. Гэтыя ўласцівасці гуляюць важную ролю ў стварэнні адзінства мастацкага часу (23, 23-24).

Трэцяя Канстытутыўныя катэгорыя тэксту з'яўляецца дыскрэтнасць або членимисть (15, 217; 6). Дыскрэтнасць прадугледжвае разгляд пытання аб спосабах падзелу (членимость) тэксту. У далейшым мы абмяжуемся разглядам толькі двух тыпаў дзялення: субстанционального (15, 218) або аб'ёмна-прагматычнага (6, 52) і функцыянальнага (кампазіцыйна-маўленчага) (15, 220) або кантэкстна-варыятыўнага (6, 52). Пры даследаванні субстанционального падзелу тэксту мы абмяжуемся далей толькі разглядам НФЕ i абзаца, тады як аналіз функцыянальнага падзелу будзе ўлічваць кампазіцыйна маўленчую дыскрэтызацыі творы (апісанне, апавяданне і іншыя).

Такім чынам, текстоцентричного падыход да структуры і семантыкі парантеза прадугледжвае вырашэнне пытання аб асаблівасцях рэалізацыі такіх тэкставых уласцівасцяў як інтэгратыўнасці (складнасць і цэласнасць), проспекцию / рэтраспекцыя і дыскрэтнасць.

1.2.1 Суадносіны паняццяў "тэкст" і "мастацкі твор"

Паняцце "тэкст", не варта атаясамліваць з паняццем "мастацкі твор": другое - шырэй па сваім змесце, чым першае, паколькі ўключае ў сябе ўсё тое, што Ю.М. Лотман называе "позатекстових фактарамі" (14, 24-25) , ёсць цэлы комплекс жыццёвых і ідэйна-эстэтычных уяўленняў (жанр, эпоху, эстэтычнае крэда і эстэтычная ідэя пісьменніка).

Такім чынам, тэкст ставіцца да сферы практычнага прамовы ("першасная семіятычны сістэма"), а мастацкі тэкст падпарадкоўваецца законах паэтычнага (у шырокім сэнсе) мовы ("другасная семіятычны сістэма"). Гэтага ж меркавання прытрымліваецца і З.Я. Тураева (23, 42).

Розніцу паміж "тэкстам" у лінгвістыцы і "мастацкім тэкстам" у літаратуразнаўчай стылістыцы можна апісаць наступным чынам:

а) Адрозненне па характары інфармацыі. Інфармацыя, якая выказана ў мастацкім тэксце, больш складаная ("глыбокая"), чым інфармацыя ў практычным гаворкі. Складанасць і глыбіня сэнсавай боку мастацкага вяшчання абумоўлена яе эстэтычнай афарбаванасці, якая спараджаецца арганізацыяй тэксту і, у першую чаргу, рознымі зрухамі, семантычным і экспрэсіўнымі нарошчваннем ў моўных адзінках.

б) Розніца ў сродках выказвання. Тэкст у практычным прамовы ствараецца з дапамогай стандартных сродкаў мовы, якія прымяняюцца аўтаматычна, а эфект мастацкага тэксту абавязкова звязаны з пераходам на новы паэтычны (у шырокім сэнсе) код.

в) Розніца за устаноўкай аўтара. Аўтар мастацкага тэксту ставіць задачу не толькі нешта паведаміць па карцін жыцця, але і прыцягнуць чытача да свайго бачання свету, да сваіх думак, пачуццяў, адзнак (адсюль наяўнасць "ладу аўтара", на што паказваў В.В.Виноградов).

Усё сказанае ў першым раздзеле можна падсумаваць наступным чынам:

1. У аснове текстоцентричного падыходу да мовы мастацкай літаратуры наогул і да парантезе прыватнасці ляжаць паняцці тэксту, тэкставых адзінак і такіх уласцівасцяў, як інтэгратыўнасці, дыскрэтнасць, проспекцию / рэтраспекцыя.

2. Паняцце "тэксту" не тоесна паняццю "мастацкага твора".

Раздзел 2. Лінгвістычны статус парантетичних унясенні

2.1 Праблема размежавання паняццяў "вставнисть", "вставленнисть", "парантетичнисть"

З'ява ўскладнення структурна-семантычнага складу прапановы заўсёды прыцягвалі ўвагу мовазнаўцаў.

Што тычыцца з'явы вставности, то складанасць заключаецца ў тым, што ў прапанова ўключаюцца сінтаксічныя адзінкі, якія носяць тлумачыць характар маюць мадальнай значэнне; прычым спосаб гэтага "ўключэння" адрозніваецца ад традыцыйных сродкаў граматычнага сувязі.

Аднак праблема дыферэнцыяцыі паняццяў вставности, устаўленымі і парантетичности з'яўляецца супярэчлівай.

Існуючыя пункты гледжання па гэтым пытанні можна класіфікаваць наступным чынам:

а) проціпастаўленне паняццяў "вставнисть" і "вставленисть";

б) атаясненне паняццяў "вставнисть" і "вставленисть";

в) проціпастаўленне паняццяў "вставнисть", "вставленисть" і "парантетичнисть";

г) ўключэнне паняццяў "вставнисть" і "вставленисть" у паняцце "парантетичнисть".

Разгледзім гэтую праблему падрабязней. Размежаванне ўводных і ўстаўка элементаў (а таксама і прапаноў) знаходзім у працах такіх навукоўцаў як О.Х. Востоков, О.М. Пешковський, О.О. Шахматов. Многія навукоўцы вылучаюць са складу ўводных прапаноў толькі тыя, якія маюць дапаўняе і каментуючы характар (О.М. Галкина-Хведарук, К.В. Горчикова, М.М. Шанський; В.П. Ковалев.

У граматыка англійскай мовы не існуе адзінай пункту гледжання па гэтай праблеме. Шэраг аўтараў для вызначэння як устаўных так і устаўленых элементаў ўжываюць адзін тэрмін - парантеза (О.С. Ахманова (3, 89), В.Л. Каушанська, О.В. Александрова (1, 29)).

И.С. Бархударов і Д.А. Штеллинг размяжоўваюць ўстаўныя і ўстаўцы члены прапановы. Ўстаўныя члены прапановы вызначаюцца як "словы і групы слоў, якія ўваходзяць у склад прапановы і даюць дапаўняюць характарыстыку ... зместу дадзенага прапановы", а устаўленыя-словы і групы слоў, "якія хоць і стаяць ўнутры таго ці іншага прапановы, але не ўплываюць ніяк на яго семантыку "(7,369).

Само паняцце "вставленисть" разглядаецца з двух пунктаў гледжання. Паводле адной з іх, вставленисть - гэта шырокая синтактико-стылістычная катэгорыя, якая аб'ядноўвае ўсе выпадкі спадарожных выказванняў (Е.П. Седун, Ю.М. Скребенев) (21, 7). Адсюль вынікае, што для таго, каб аднесці тыя ці іншыя элементы выказванні да устаўленых, неабходна і дастаткова, каб гэтыя элементы характарызаваліся двума прыкметамі:

а) спадарожным характарам зместу;

б) преривчистим характары сувязі з кантэкстам.

Паводле іншай пункту гледжання, вставленисть - гэта вузкая сінтаксічна стылістычная катэгорыя, якую неабходна аддзяліць ад іншых відаў граматычнага увасабленне і, у тым ліку ад уставак (О.В. Алексанрова, П.Р. Катляроў, Д.В. Малявин, А.Е. Стунгене, И.С. Тихонова).

Маючы мэтай вылучыць катэгорыю вставности, Т.Р. Котляр лічыць неабходным нараўне з вывучэннем сэнсавых прыкмет надаць увагу і чыста фармальнай баку гэтай з'явы. Яна вылучае наступныя крытэрыі размежавання вставности і устаўленымі:

а) семантыка-функцыянальныя;

б) структурныя;

в) пазіцыйныя;

г) фанетычныя.

У цэлым шэрагу работ (11, 6) сустракаецца меркаванне аб тым, што асноўным крытэрыем размежавання ўводных і устаўленых прапаноў можа служыць інтанацыя.

Што тычыцца паняцця "Парантеза" то гэты тэрмін часта выкарыстоўваецца замест паняццяў "устаўная" і "ўстаноўлена" канструкцыя. Пад ім разумеецца прапанова, што ўведзенае ў склад якога-небудзь іншага прапановы (улучальнага) пры адсутнасці некаторых фармальна-граматычных сувязяў паміж гэтымі прапановамі (17, 7-8).

Разглядаючы парантеза як синтактико-стылістычнае катэгорыю Т.В. Плеханова (17, 7-8) характарызуе яго так:

а) Семантычныя парантеза заўсёды звязаны з ўключаюць прапановай, але ступень гэтай сувязі можа быць розным. Інфармацыя, якую ён уносіць, "суправаджае" ўтрыманне ўключае прапановы.

б) парантеза выконвае функцыю пераключэння з плану паслядоўнай апавяданні (паведамленне) у план "нязмушанай рэплікі" у бок (18)).

Знаходзячыся ў интерпозиции, парантеза не руйнуюць ўключае прапановы, а ствараюць адмысловыя разнавіднасці дакладных дистантных структур, надаюць выказвання асаблівую натуральнасць.

Грунтуючыся на канцэпцыях вышэйназваных навукоўцаў, паспрабуем сфармуляваць наступныя высновы і гіпотэзы.

а) Парантетични элементы праяўляюць падвойную арыентаванасць: некаторыя элементы прапановы, якія падлягаюць вывучэнню сінтаксічнымі метадамі, і элементы шырокага кантэксту, якія знаходзяцца ў тэксце за межамі прапановы з парантезом. Гэты другі тып арыентаванасці выклікае неабходнасць прымянення метадаў лінгвістыкі (граматыкі) тэксту.

б) Парантетичне складзена (у тэрміналогіі А.Г. Поспелова "абцяжарана") прапанова - двусложное сінтаксічныя цэлае, якое складаецца з галоўнага (які ўключае або матрычнага) прапановы і вставности - парантеза.

ў) 3 пункту гледжання семантыкі асобнага, кантэкстна-незалежнага прапановы, парантетичне унясенні нясе ўдакладняючае, дадатковы характар. Але ў мастацкім творы семантыку парантеза "напластоўваецца" (тэрмін В.Г. Адмони) семантыка тэксту, і, як вынік, парантетичне унясенні атрымлівае статус прагматычнага прыёму.

г) Парантетични унясенні ўяўляюць сабой синтактико-прагматычныя з'явы, якія функцыянуюць у рамках тэксту і падпарадкоўваюцца законах яго арганізацыі.

д) Да тэрміну "парантетични ўнясенне" можна аднесці ўстаўкі, якія маюць характар прапановы, у мове мастацкай літаратуры застаецца тэрмін "ўстаўной" або "адсутнічае" элемент. Па ўзроўні асобных слоў ці словазлучэнняў практычнага вяшчання (першаснай семіятычнай сістэмы).

Вядома, усе гэтыя палажэнні носяць гіпатэтычны характар (пацвердзіць або адхіліць іх - мэта наступнага даследавання), але ўжо цяпер можна сказаць, што вывучэнне парантеза як синтактико-прагматычнай катэгорыі ў рамках тэксту дасць магчымасць больш дакладна размежаваць паняцці "вставнисть", "вставленисть" і " парантетичнисть "і ўсталяваць дакладнае іх семантыка-граматычны і прагматычны статус.

2.2 Эксплікацыі паняцця "прэдыкатыўных"

Вядома, што Канстытутыўныя прыкметай прапановы з'яўляецца прэдыкатыўных хоць, як паказвае агляд літаратуры, навукоўцы маюць розныя пункты гледжання адносна зместу гэтага паняцця.

Вызначэнне, прыведзены ў "Слоўніку лінгвістычных тэрмінаў", варта, мабыць, разглядаць як найбольш распаўсюджанае: "прэдыкатыўных - гэта стаўленне зместу выказвання да рэчаіснасці як аснова прапановы." (3, 346)

Які характар мае гэтая "адноснасць прапановы да рэчаіснасці? Якая яе прырода? Існуе некалькі адказаў на гэтае пытанне: функцыянальна-сэмантычная лагічная; граматычная (сінтаксічная). Акрамя таго, некаторыя мовазнаўцы прытрымліваюцца шматаспектна падыходу да прэдыкатыўных (А.С. Попова, А. Садиков, Г.Г. Юдина). Разгледзім гэтыя кропкі гледжання падрабязней.

а) прэдыкатыўных уяўляе сабой функцыянальна-семантычную катэгорыю, мае пропозитивний значэння (г.зн. выказвае падзея або факт) (27, 36). Гэтага ж меркавання прытрымліваецца М.Я. Блох, які сцвярджае, што ў семантыку прэдыкатыўных ўваходзяць, нараўне з Дзеяслоўныя катэгорыі (час, спосаб), аб'ектыўная мадальнасьць і камунікатыўная ўстаноўка.

б) прэдыкатыўных разумеецца як лагічная катэгорыя, якая адлюстроўвае сувязь лагічнага суб'екта і лагічнага прэдыкатаў (тэмы і ремы прапановы).

в) прэдыкатыўных вызначаецца як граматычная (сінтаксічная) катэгорыя, якая ўключае ў сябе непадзельнае значэнне аб'ектыўнай мадальнасці і сінтаксічны час і адлюстроўваецца адмысловымі граматычнымі сродкамі.

Мы будзем разумець пад прэдыкатыўных (за О.И. Москальською) сінтэтычную камунікатыўна-граматычную катэгорыю кожнага актуалізуюць прапановы-выказванні, якая рэалізуецца ў больш частых катэгорыях сінтаксічнага часу, мадальнасці, зацвярджэнне / адмаўленне і катэгорыі цэлае ўстаноўкі.

Карыстаючыся структурнай класіфікацыі, якую прапанаваў Г.Г. Почепцов будзем лічыць прэдыкатыўных прапановамі такія паведамленні, якія маюць суб'ектава-предикатные структуру (прэдыкатыўных ядро) і адрозніваюцца спосабам суадносінамі з рэчаіснасцю. Сюды ўваходзяць апавядальныя, пытальныя прапановы, а таксама прэдыкатыўных адзінкі, афармленні па тыпу кампанентаў складаназлучанага прапановы. Такім чынам, тыя прапановы, якія не маюць прэдыкатыўных ядра ("квазі-прапанова" у тэрміналогіі Г.Г. Почепцова) засталіся за рамкамі нашага даследавання. Да іх ставяцца назоўны, вокативни, воклічы прапановы, клишировани канструкцыі і г. д.

Тэкставы матэрыял аналізу сведчыць, што парантетични унясенні ўяўляюць сабой сінтаксічныя аб'яднанне двух і больш прэдыкатыўных спалучэнняў. Таму ў далейшым будзем называць такія адзінкі, за Л.Л. Иофик, полипредикативная і прадстаўляць іх монопредикативним.

2.3 Крытэрыі размежавання прэдыкатыўных парантетичних унясенні (ППВ) у апавяданнях У. Фолкнера

Текстоцентричного падыход да даследавання ППВ прадугледжвае неабходнасць вылучыць (делимитировать) адзінкі аналізу з мастацкага тэксту, абапіраючыся на шэраг крытэрыяў. Гэтая задача, як аказалася, мае пэўныя цяжкасці.

Па-першае, І гэта тлумачыцца эстэтычным крэда пісьменніка, Фолкнер імкнецца да бесперапыннай працягласці, да пераадолення дыскрэтнасці сінтаксічнага ланцуга праяўляецца на самых розных узроўнях - ад кантэкстуальнай і да фанетычным.

Па-другое, Фраза ў Фолкнэра часта выглядае многосоставного разгалінаванага перыяду, які ўбірае ў сябе гэтак вялікая колькасць даданых прапаноў, інфінітыўных і датычных абаротаў, галоўнае прапанова губляецца ў асяроддзі любых абставінах, удакладненняў, абмежаванняў і азначэнняў. Пісьменнік, кіруючыся сваім эстэтычным задумай, грэбуе правіламі пабудовы прапаноў: займеннікі наўмысна не суадносяцца з назоўнікамі, якія яны замяшчаюць; выказнік не адпавядае падлягаюць; саюзныя словы не супадаюць са словамі, якія яны вызначаюць; абароты, якія выкарыстоўвае Фолкнер, не маюць выразнага сінтаксічнага сувязі.

Па-трэцяе, ППВ таксама ў сваю чаргу імкнуцца да так званай "бясконцай выцягнутасці"; ППВ мае свае даданыя прапановы, абароты і нават могуць ўключаць у сябе новы парантеза.

Такім чынам, можна зрабіць выснову, што ідэнтыфікацыя ППВ павінна быць не столькі прэскрыптыўны, колькі рэтраспектыўнай і проспективного, з улікам лева-і правабаковага кантэксту. Усё вышэйсказанае дазволіла ўсталяваць комплекс крытэрыяў дэлімітацыі ППВ: пунктуацыйныя, граматычны, кампазіцыйна-маўленчай, сэнсавай, мадальны (а таксама крытэрый камунікатыўнай устаноўкі). На канкрэтным прыкладзе пакажам методыку вылучэння ППВ ў адпаведнасці з гэтымі крытэрамі:

"The courthouse is less old than the town ... could it cope with a situation which otherwise was going to cost somebody money; ...